ZEHİRLİ BİTKİLER

ZEHİRLİ BİTKİLER. Bazı bitkilerin çiçek, yaprak, tohum, meyve, kök gibi çeşitli organ¬larında ya da bütün dokularında zehirli bile¬şikler bulunur. Bitkilerin bu zehirleri otçul hayvanlara karşı bir savunma aracı olarak ürettikleri sanılmaktadır. Doğada küçük otsu bitkilerden ağaçlara kadar çok çeşitli zehirli bitki örneklerine rastlanır. Bunlardan bazıları, örneğin otlak¬larda yetişen zehirli bitkiler koyun, keçi, sığır, at gibi otçul hayvanlar için çok tehlikelidir. Bitkilerdeki zehir sinir sistemini etkilediğin¬den, bu otları yiyen hayvanlar hareketlerini denetleyemez ve çılgınlık belirtileri gösterir. Kırlarda çok yaygın olan baldıran, su baldıranı, çöpleme gibi zehirli yabanıl bitkilerin yanı sıra, parklarda ve evlerin bahçelerinde yetiştirilen bitkiler arasında da zehirli olanları vardır. Bunların belki de en çarpıcı örnekle¬rinden biri, sevilen bir süs bitkisi olan zak¬kumdur. Ağaççık ya da çalı boyutlarındaki zakkumun bütün organlarına dağılmış olan zehri ağızdan alındığında insanı öldürebilir. Bazı bitkiler ise dokunulduğunda deride yan¬ma, kızartı, kabarcık gibi alerji belirtilerine yol açar. En çok yenen sebzelerden biri olan patatesin yumruları çok değerli bir besin kaynağıdır, ama gövde ve yapraklar gibi toprak üstü bölümleri zehirlidir. Tahıl tarlala¬rında yetişen karamuk gibi zehirli bitkiler de hasat sırasında ürüne karışarak insanlarda zehirlenmelere neden olur. Zehirlenmelerin çoğu dikkatsizlikten kay¬naklanır ve çok tehlikeli sonuçlar doğurabilir. Örneğin bir tarım ilacını ya da çamaşır suyunu gazoz şişesine doldurarak saklamak büyük bir düşüncesizliktir; susayan bir çocuk bu zehirli maddeyi gazoz sanarak içebilir. Bu tür kaza¬lara fırsat vermemek için tehlikeli maddeleri özel biçim ve renkteki şişelerde saklamalı, üzerine mutlaka uyarıcı bir işaret koymalı ve çocukların ulaşamayacağı yerlerde, en iyisi kilitli dolaplarda tutmalıdır. İnsanların zehirli maddeleri genellikle pek iyi tanımamaları da zehirlenme nedenleri arasında ikinci sırayı alır. Örneğin çocuklar kırlarda dolaşırken tanımadıkları bir mantarı ya da güzelavratotunun zehirli meyvelerini yiyerek zehirlenebilirler. Bayat balık, et ya da bakterilerin etkisiyle bozulmuş herhangi bir yiyecek de zehirlenmeye yol açabilir. Ayrıca, az miktarda alındığında insana yararlı olan bazı maddeler, özellikle bazı ilaçlar aşırı dozda alındığı zaman zehir etkisi gösterir. Zehirli bir maddenin etkili olabilmesi için mutlaka ağızdan alınıp sindirim yoluyla vücu¬da girmesi gerekmez. Borulardan sızan zehirli gazları ya da tutkal, yağlıboya, mazot gibi  Bunların dışında, bazı şifalı bitkiler de bilinçsizce kullanıldığında güçlü bir zehir etki¬si gösterir. Örneğin, dijitalin denen değerli bir kalp ilacının elde edildiği yüksükotu aslın¬da son derece zehirli bir bitkidir. Gene kırlarda bolca yetişen güzelav¬ratotunun spazm giderici ve ağrı kesici alkalo¬itler içeren yaprak ve meyvelerinin yenmesi de zehirlenmeye yol açar. Bir bitkinin zehirli olup olmadığını anla¬mak pek kolay olmadığı için, kırlarda dolaşır¬ken bilinmeyen bir bitkiyi ya da meyveyi yemekten kesinlikle kaçınmak gerekir.