PROTON

PROTON. Atomlar, temel parçacık ya da atomaltı parçacık denen daha küçük parçacık­lardan oluşur. Her atomun merkezinde artı yüklü, yoğun bir çekirdek ve bu çekirdeğin çevresinde de enerji katmanlarına ya da kabuklarına yerleşmiş eksi yüklü elektronlar bulunur. Protonlar, atomların çekirdeklerin­de yer alan temel parçacıklardandır. Her proton bir artı elektrik yükü taşır; bu yük, büyüklük bakımından elektron yüküne eşit­tir, ama zıt kutupludur. Protonun kütlesi elektron kütlesinin 1.836 katı kadardır ve yaklaşık olarak nötronunkine eşittir.

Hidrojen atomunun çekirdeği tek bir pro­tondan oluşur; başka atomların çekirdeklerin­de protonlar ile birlikte nötronlar da bulunur, ama çekirdeğin artı yükünden yalnızca pro­tonlar sorumludur. Proton adı 1914'te kon­muştur; bu ad, "birincil" ya da "ilk" anlamına gelen Yunanca protos sözcüğünden gelir. Bu adın verilmesi, atom kütlesinin neredeyse tamamının protonlardan kaynaklandığının sanılmasındandı. Oysa atom çekirdeğinde yük­süz parçacıklar olan nötronlar da yer alıyor­du, ama nötron ancak 1930'da keşfedilebildi.

Proton ya da nötron için zaman zaman nükleon terimi de kullanılır. Çekirdekteki protonların sayısına proton sayısı ya da atom numarası denir. Elektriksel bakımdan nötr olan bir atomda proton sayısı ile elektron sayısı aynıdır ve dolayısıyla da proton sayısı elementin özelliklerini ve periyotlar cetvelin­deki yerini belirler.

Protonlar kararlı parçacıklardır ve parçacık fiziği alanındaki temel araştırmalar için geliş­tirilmiş parçacık hızlandırıcılarında kullanılır­lar.