RENGEYİĞİ

RENGEYİĞİ, Kuzey Kutup Bölgesi'nin en tanınmış iri yapılı hayvanlarından biridir. Genellikle tek bir tür (Rangifer tarandus) altında toplanan bu çifttoynaklı memeliler günümüzde İskandinavya ve Kuzey Kutbu'na en yakın ada gruplarından biri olan Spitzberg' den (Svalbard) Doğu Sibirya'ya kadar uza­nan bölgede, ayrıca Kuzey Amerika'nın ku­zey kesimlerinde yaşar. Ama tarihöncesi çağ­larda bu hayvanların Avrupa'da yaygın biçim­de bulunduğu, İskoçya'nın kuzeyinde 12. yüzyıla kadar varlığını sürdürebildiği bilin­mektedir. Kuzey Amerika'dakiler dışında, rengeyikleri bazı yörelerde evcilleştirilmiştir.

Geyikler arasında yalnız rengeyiklerinin hem erkeği, hem de dişisinde gelişmiş boy­nuzlar vardır. Boynuzlar yayvan, kalın ve çok dallıdır. Omuz yükseklikleri 0,7-1,4 metre arasında değişirken ağırlıkları 300 kilogramı bulabilir. Rengeyiğinin kalın postunda iki kıl tipi ayırt edilir. Bunlardan dış örtü tüyleri kaba ve uzun, ısı yalıtımı sağlayan iç örtü tüyleri ince, sık ve yünsüdür. Dış örtü tüyleri­nin rengi yazın koyu kahverengi ya da koyu boz, kışın açık kahverengi ya da açık bozdur. Ayrıca boynundan aşağıya doğru uzun ve beyazımsı kıllar sarkar. Yayvan toynakları karda ya da bataklık yerlerde dolaşmasını kolaylaştırır. Çok iyi yüzebilen bu hayvanla­rın yazın ve kışın yaşadıkları yerler arasındaki göçleri ünlüdür.

Rengeyikleri yaz boyunca iç kesimlerdeki otlaklarda büyük sürüler halinde otlar, içle­rinden bazı sürüler sonbaharda kıyılara ine­rek deniz yosunlarıyla beslenir. Kış geldiğin­de yeniden geriye dönerek, karların vadilerdeki kadar derin olmadığı tepelik yerlere çıkar, buralarda toynaklarıyla karı temizleye­rek ortaya çıkan likenleri yerler. Kuzey Amerika'daki rengeyikleri yiyecek bulmak ama­cıyla genel olarak sonbaharda güneye, ilkba­harda kuzeye göç eder. Erkeklerin boynuzları yılın son ayında, dişilerinki ise bahar ayların­da düşer. Üreme mevsimi sonbahara rastlar ve erkekler haremlerini korumak için kıyasıya dövüşürler.

Rengeyiği evcilleştirilmiş tek geyik türü­dür. Norveç, İsveç ve Finlandiya'nın en kuzey bölgelerinde yaşayan Laponlar ile Sibirya'nın kuzeyinde yaşayan insanlar soğuğa atlardan ve sığırlardan çok daha dayanıklı olan bu geyikleri evcilleştirmişlerdir. Sütünü sağıp eti­ni yemenin ve derisinden çadır, koşum takım­ları, bot ve başka giyecekler yapmanın yanı sıra, boynuz ve kemiklerinden de çeşitli alet­ler yaparlar. Ayrıca rengeyiklerini kızakları çekecek ve yük taşıyacak biçimde eğitmişler­dir. Kuzey Amerika'daki Eskimolar ise avla­dıkları rengeyiklerinin etinden ve derisinden yararlanırlar.

1986'da yüksek dozda radyasyon aldığı için çok sayıda rengeyiği öldürüldü. SSCB'nin Ukrayna bölgesindeki bir nükleer reaktörden yayılan radyoaktif maddelerle yüklü bulutlar rüzgârla Laponya'ya sürüklenmiş ve buralar­da rengeyiklerinin beslendiği likenleri de etki­lemişti.