POMPEI,

POMPEI, Güney İtalya'da Napoli Körfezi' nin güneydoğusunda, Vezüv Yanardağı'nın eteklerinde yer alan bir eskiçağ kentidir. Eski Roma'da zengin bir ticaret ve kültür merkezi olan kent, İS 63'te şiddetli bir deprem geçirdi. Depremin yol açtığı yıkım daha tam olarak onarılamadan, İS 79'da Vezüv Yanardağı'nın püskürmesi sonucu Herculaneum ve Stabiae kentleriyle birlikte lavlar altında kaldı.

Pompei kentinin sonunu getiren ilk patla­ma 24 Ağustos 79'da oldu. Yanardağın püs­kürttüğü erimiş kızgın lav ve çamurlar kenti tamamen örttü. Zamanla soğuyup katılaşan lavlar kentin üzerinde yaklaşık 6 metre kalın­lığında, cüruf ve kül karışımı bir tabaka oluşturdu. Herculaneum'a da ulaşan lavlar kenti 18 metre kalınlığında bir örtüyle kapla­dı. Stabiae Vezüv'den daha uzakta olduğu için, kenti kaplayan lav örtüsü daha inceydi;

Romalı yazar Genç Plinius, Tacitus'a yazdı­ğı iki mektupta, tanık olduğu bu olayı olanca

canlılığıyla anlatmıştır. Plinius, Vezüv'den fışkıran lavların nasıl kentin üzerine indiğini, kentten kaçan insanların üzerlerine yağan kızgın küllerden sakınmak için başlarını yas­tıklarla korumaya çalıştıklarını yazar. Canla­rını kurtarma çabasıyla mahzenlere saklanan çok sayıda insanın dumandan boğularak öldü­ğünü, ikinci gün patlama kesildikten sonra sağ kalanların Pompei'ye geri döndüğünü, kenti kaplayan tabakayı kazıp tünel açarak değerli eşyalarının çoğunu kurtardıklarını an­latır.

Ortaçağda bu kentlerin varlığı iyice unutul­du. Pompei'deki kalıntıları 16. yüzyılda bir rastlantı sonucu mimar Domenico Fontana buldu. İlk kazı 1709'da Herculaneum'da ya­pıldı. Pompei'nin bulunduğu yörede kazılar 1748'de başladı. 1763'te bulunan bir yazıttan kentin Pompei olduğu anlaşıldı. Aralıklarla sürdürülen kazılar sonucunda ortaya çıkarılan kentler, Eski Yunan ve Roma sanatına duyu­lan ilginin yeniden canlanmasına katkıda bu­lundu. Eşsiz güzellikteki buluntular, 18. yüz­yılda ilk kez Fransa'da ortaya çıkan Yeni klasikçilik Akımı'nın gelişmesinde önemli rol oynadı.

Kalıntılar Pompei'nin 3 km uzunluğunda bir surla çevrili olduğunu gösterir. Kentte çok sayıda tapınak, hamam, pazaryeri, bir amfi tiyatro ve mozaik resimlerle bezeli evler bulun­muştur. Daha sonraki yıllarda bazı konutlar özenle onarılmış ve bahçeleri yeniden yeşillendirilmiştir. Atlı arabaların 1.900 yıl önce sokaklarda bıraktığı derin tekerlek izleri hâlâ görülebilmektedir. Pompei'yi görmek için bu bölgeye her yıl binlerce turist gelir.