PİRİNÇ.
Bakır ile çinko metallerinin karışımından oluşan alaşımlara pirinç denir.
Pirinçte bakır oranı yüzde 60-90, çinko oranı ise yüzde 10-40 arasında
değişir. Eskiden bakır kalay alaşımlarına da pirinç denirdi; ama bu alışımların
asıl adı tunçtur; tunca bazen bronz da denir. Pirincin ilk olarak doğu
ülkelerinde bulunduğu sanılmaktadır. Avrupa'ya ise ortaçağda geçmiştir.
Pirinç bakırdan
daha sert ve daha sağlamdır; bakır gibi aşınmaya ve paslanmaya karşı
dayanıklıdır. Pirincin özellikleri içerdiği çinko oranına göre değişir. Çinko
miktarı azaldıkça metal daha yumuşaklaşır ve kolayca dövülerek
biçimlendirilebilir bir özellik kazanır; buna karşılık çinko oranı yüksek
pirinçler daha sert ve kırılgandır. Çinko oranı yüzde 10-15 arasında değişen
pirinçler kırmızı altın rengindedir; bunlar çok iyi dövülebilir; soğuk
haldeyken biçimlendirilebilir, işlenebilir. Çinko oranı yüzde 30 olan pirinç
altın rengindedir ve oldukça üstün özelliklere sahiptir.
Bunlar sert olmakla birlikte
gene de dövülerek işlenebilir, haddeden geçirilerek levha haline
getirilebilir, tel, çubuk ve boru halinde çekilebilir. San pirincin çinko oranı
yüzde 40'tır; bunlar daha sert ve dayanıklıdır, dövülerek işlenemez, ama
kalıplara dökülebilir ya da sıcak haldeyken ekstrüzyon yöntemiyle (belirli
biçimdeki bir delikten zorla geçirilerek) ya da preslenerek
biçimlendirilebilir. Başka özel pirinç türleri de vardır.
Pirinç
genellikle elektrikli fırınlarda üretilir; bu fırınlarda sıcaklık ve erime
koşullan titiz biçimde denetlenir. Önce bakır eritilir, daha sonra bu eriyiğe
çinko külçeleri atılır; elde edilen alaşım kalıplara dökülerek yassı pirinç
kütükleri elde edilir. Metalin iyi biçimlendirilebilmesi için döküm sonrasında
soğumanın yavaş olması gerekir. Pirincin sağlamlığını, paslanmaya karşı
dayanıklılığını artırmak ve bazı başka özel nitelikler kazandırmak için,
alaşıma bazen az miktarda başka metaller, özellikle de kurşun ve manganez
katılır.
Pirincin
çok değişik kullanım alanları vardır. Pirinç paslanmaz; onun için makine
yataklarının ve sürekli nem gören pompa ve makine parçalarının yapımına çok
elverişlidir. Dişliler, pervane kanatları, buhar borularının bağlantı
parçaları, valfler, vidalar ve başka pek çok makine parçası genellikle
pirinçten ZEFA yapılır. Pirinç çok iyi parlatılabilir ve
bu nedenle de çaydanlık, tepsi, lamba, şamdan gibi bezemeli eşya yapımında
kullanılır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder