RADYUM,

RADYUM, çok ender bulunan bir metaldir. Kimyasal simgesi Ra, atom numarası 88, atom ağırlığı ise 226'dır. Rengi parlak beyazı­dır, ama havayla temas ettiğinde havadaki ok­sijenle birleşir ve kararır. Radyum suda çözü­nür, yani erir ve bu çözünme sırasında hidro­jen gazı açığa çıkar. Pek çok alanda radyum tuzlarından yararlanılır. En yaygın bilinen radyum tuzları radyum klorür, radyum bromür ve radyum sülfattır.

Radyumu 1898'de Marie ve Pierre Curie keşfettiler. Ama 1910'a kadar metalin kendisi katışıksız halde elde edilmedi. Curie'ler radyumu, Çekoslo­vakya'da bugün Jachymov adıyla bilinen bir yerden çıkan ve pekblend denen bir madde­den elde etmişlerdi. Daha sonraları Afrika' nın orta kesimlerindeki Shaba'da ve Kanada' da Büyük Ayı Gölü kıyılarında da pekblend yatakları bulundu. Radyum, ABD ve bazı başka ülkelerde çıkarılmakta olan karnotit mineralinden de elde edilir.

Radyum radyoaktif bir maddedir. Radyo­aktif maddeler sürekli küçük parçacık ve ışı­nım salarak parçalanırlar ve başka maddelere dönüşürler; bu radyoaktif parçalanma, ayrış­ma sürecine bozunum denir (bu konu RAD­YOAKTİFLİK maddesinde ayrıntılı olarak anlatılmıştır). Örneğin, uranyum minerali za­manla radyuma dönüşür; radyum da belli bir sıra içinde başka maddelere ve en sonunda kurşuna dönüşür. Uranyum madenlerinde da­ima bir miktar da radyum bulunmasının nede­ni budur. Ama en zengin cevherlerde bile, bir ton kayaçta en çok, yaklaşık 0,3 gram radyum vardır. Radyumun radyoaktif bozunumu sıra­sında radon gazı ortaya çıkar. Radon soy gaz­ların en ağırıdır; kendisi de radyoaktif olduğu için çok çabuk bozunur.

Radyumun çıkardığı ışın ve parçacıklar es­kiden tıpta ve başka alanlarda kullanılırdı. Bazı ışınımlar insan vücudundaki hücreleri yok edebilir; bu tür bir ışınım özelliği olan radyum da kanser tedavisinde yaygın biçimde kullanılmıştır. Radyumdan sanayide radyo­grafi ışınım kaynağı olarak, örneğin metal par­çalarında çıplak gözle görülemeyen çatlakla­rın ya da kusurların saptanmasında yararlanıl­mıştır. Ama bugün, tıbbi ve teknolojik uygulamalarda radyumun yerini, yapay olarak üretilen ve üstelik daha ucuz ve güçlü başka radyoaktif maddeler almıştır.

Jeologlar Dünya'nın yaşını ilk olarak rad­yumla doğru bir biçimde belirlemişlerdir. Radyum bozunurken eser miktarlarda hel­yum gazı çıkarır. Jeologlar yerkabuğunu oluş­turan kayaçlardan aldıkları radyum örnekleri­ni incelemiş ve bu radyumun serbest bırakmış olduğu helyum gazı miktarı ile kayaçta bu­lunan kurşun miktarını ölçmüşler, böyle­ce kayaçların ve dolayısıyla da Dünya'nın en az 400 milyon yaşında olduğunu saptamışlar­dır.