PATENT

PATENT. Mucitlerin yaptıkları buluşlarla il¬gili ticari haklarını korumak amacıyla belirli yasal düzenlemeler yapılmıştır. Daha önce kimsenin tasarlamadığı yeni bir buluş yapan kimse bu buluşunun özelliklerini ayrıntılı bir raporla ilgili kamu kuruluşuna bildirir ve buluşu için bir patent alır. İhtira beratı da denen patent, o buluşun kullanım hakkını belirli bir süre için yalnızca buluşun mucidine verir. Patente konu olan buluş o süre içinde mucidinin izni olmadan kullanılamaz. Böyle¬ce bir buluşun kullanılmasından sağlanan gelir onun mucidine kalır.
Patent konusu her ülkenin kendi yasalarıy¬la düzenlenmiştir. Genellikle patent hakkı 20 yıl kadar sürer. Bununla birlikte, Fransa gibi bazı ülkelerde, özellikle yararlı olduğu düşü¬nülen bazı buluşlar için yalnızca altı yıllık bir patent süresi tanınır.
Bazı ülkelerde patentin sürekliliği için be¬lirli bir paranın düzenli olarak ödenmesi gerekir. Bu ödeme yapılmazsa patent sona erer ve o buluşu herkes kullanabilir.
Mucitlere İtalya'da ilk patent belgelerinin verildiği 15. yüzyıldan beri patent uygulaması çeşitli biçimlerde sürmektedir. İngiltere'de bir buluş için verilen en eski patent, Utynamlı John'a bulduğu renkli cam yapma yöntemi için 1449'da verilen patenttir.
Bir buluş için patent verilmesinde başlıca iki yöntem vardır. Avrupa ülkelerinin çoğun¬da yasal koşullara uygun olarak yapılan her başvurunun sahibine patent verilir. Patentin haksız olarak verildiğini ileri süren herkes patentin iptali için mahkemeye başvurabilir. Patente konu olan buluş mahkemede ayrıntılı olarak incelenir ve patent verilmiş olan kişi¬nin gerçekten yeni bir şey bulup bulmadığına karar verilir.
Patent konusunda uygulanan öbür sistem ABD, Kanada, Avustralya, Yeni Zelanda, Japonya, İngiltere, Almanya Federal Cumhu¬riyeti, İsveç ve Avusturya'daki sistemdir. Bu sistemde, patent başvurusu yapan kişi buluşu¬nun ayrıntılı bir açıklamasını ve çalışma biçi¬mini ortaya koyan belgeler vermek zorunda¬dır. Bunları inceleyen uzmanlar buluşun ger¬çekten yeni olup olmadığına karar verir. Uzmanlar söz konusu buluşun daha önce yapılmamış olduğuna ve başvurunun kuralla¬ra uygun olduğuna inanırlarsa başvuru kabul edilir; buluşla ilgili bilgiler basılıp yayımlanır. Daha sonra, patent verilmesine yapılabilecek itirazlar için bir süre tanınır. Başvuru sahibi¬nin gerçek mucit olmaması, buluşun ana düşüncesini başkasından almış olması bir iti¬raz nedeni olabilir. Bir patentin verilmesine itiraz edildiği zaman bazen kararı mahkeme¬nin vermesi de gerekebilir.
Türkiye'de patent uygulaması ile ilgili ku¬rallar 1880 tarihli İhtira Beratı Kanunu ile düzenlenmiştir. Patent konusunda Fransa'daki uygulamayı temel alan bu yasada 1918'de ve 1932'de bazı değişiklikler yapılmıştır. Ya¬saya göre patent başvuruları Sanayi ve Ticaret Bakanlığının ilgili dairesine yapılır. Patent verilebilmesi için yeni buluşun sanayide kulla¬nılabilmesi, yenilik taşıması ve uygulanabilir olması koşulları aranır. Patent süresi başvura¬nın isteğine göre 5, 10 ya da 15 yıl olabilir. Patent başvurusuyla ilgili kararlara karşı idari yargı yoluna gidilebilir. Haksız verilmiş pa¬tentlerin iptali için de asliye hukuk mahkeme¬sinde dava açılabilir.