Akıllı tasarım, evrenin ve içerisindeki canlıların doğal seçilim gibi modern bilimin kabul ettiği süreçlerle oluşamayacağını, bu nedenle zeki ve bilinçli bir varlık tarafından tasarlandığını iddia eden bir görüş. Akıllı tasarım iddiası, bilim çevreleri tarafından Yeni yaradılışçılık (İng: New creationism) olarak anılmaktadır.
AT destekçilerine göre ise Akıllı Tasarım evrimin gayesel bir içerik taşıdığını iddia eden ”evrimsel” bir yaklaşımdır. Canlı genomlarında ki bilginin kökeninin ancak tasarımla açıklanabileceğini iddia eder. İlk canlı organizmadaki temel tasarımın, tanık olduğumuz tüm canlılığı ortaya çıkaran kaynak kodu içerdiğine, evriminde bu kaynak kodu kullanarak ve onun çevresinde bir öğrenme süreci olarak belirli bir amaç doğrultusunda, genomun içerisinden, gene genomun çevre koşullarına uymasını sağlayacak şekilde gerekli verileri ürettiğini, seçtiğini, derlediğini iddia eder. Doğal seçilim, mutasyon ve diğer evrimsel mekanizmaların kendilerinin de aslında temel tasarımı şekillendiren süreç mekanizmasındaki parçalar olduğunu savunur.
Akıllı Tasarım argümanı, tüm canlı organizmaların "aşağı yukarı günümüzdeki halleri ile" bir "akıllı tasarımcı" tarafından tasarlandığını görüşünü benimser. Akıllı tasarımın kuramını benimseyenler, çoğunlukla bu tasarımın "kimin" tarafından yapıldığını açıklamaktan özenle kaçınır, erhangi bir tek tanrılı dinin tanrısının ismini telaffuz etmezler (Allah, Kutsal Üçleme, Yehova vs). Bunun nedeni kısmen, Akıllı Tasarım'ın okullarda evrim teorisine bilimsel bir alternatif olarak okutulmasını sağlamaktır. Akıllı tasarımın önderliğinin yapıldığı ABD'de din reklamının yapılması ve dinin yaygınlaştırılmaya çalışılması anayasaya aykırıdır.
Akıllı Tasarım kuramını benimseyenler arasında genel olarak iki kol olduğu söylenebilir. Bunlardan ilki yaratılışçılığa yakın olan ve türlerin ortak bir atadan gelmediğini savunan kısımdır. Akıllı tasarım kuramını benimseyenlerin büyük kısmını bunlar oluşturur. Diğer kol ise evrimin var olduğunu ve ortak atayı savunan fakat yaratılıştan sonraki bu süreçlerin ve evrendeki diğer tüm süreçlerin belirlenmiş bir şekilde bir tasarımcı tarafından yönlendirildiğini savunan gruptur. Önden yüklemeli evrim bu tür bir görüştür. Akıllı tasarım kuramcıları içinde çeşitli görüşler olsa da; genel olarak Akıllı tasarım kuramının neyi savunduğu konusunda yapılan açıklamalarda, türlerin değişmediği iddiası yer almaz. Bu yüzden hem türlerin ortak atadan geldiğine inanan hem de inanmayanlar Akıllı tasarımı savunabilmektedir.
Evrim teorisine alternatif olarak ortaya atılan Akıllı tasarımın liderliğini merkezi Amerika'da bulunan Discovery Institute yapmaktadır.
Tarihçe:
Tasarım kuramının temelleri ilk olarak 1802 yılında İngiliz Anglikan din adamı William Paley tarafından ortaya atılmıştır. Paley, Yerde bir cep saati bulursanız, daha önce hiç böyle bir şey görmemiş olsanız bile onun zeki bir varlık tarafından yapıldığını hemen anlardınız. diyordu.. Paley aynı şeyin doğa için de geçerli olduğunu düşünüyordu. Ona göre doğanın karmaşıklığı tasarımının kanıtıydı.
Akıllı tasarım kuramı, 1990'larda Darwinci biyolojik evrim teorisinin bir reddi olarak başlıca ABD'de ortaya çıktı.
Akıllı Tasarım argümanı, 1743-1805 yılları arasında yaşamış Anglikan din adamı William Paley'in temellerini attığı "indirgenemez karmaşıklık" iddiaları ekseninde şekillendi.
İndirgenemez Karmaşıklık:
Akıllı tasarımın en yaygın kullanılan kavramlarından biri indirgenemez karmaşıklıktır. Bu kavram AT'nin önde gelen isimlerinden Michael J. Behe tarafından "her biri temel işleve katkıda bulunan, birbiriyle etkileşim halinde olan, iyi eşleşmiş çeşitli parçalardan oluşan ve bu parçalardan herhangi birinin çıkarılmasıyla işlevini gerçekleştiremez hale gelecek tek bir sistemi" ifade etmek için icad edilmiştir. Akıllı tasarım doğada bu tür sistemler bulunduğunu ve bu sistemlerin kademe kademe doğal süreçlerle oluşamayacağını çünkü daha basit bir sisteme indirgenemeyeceğini iddia eder. Fakat bu güne kadar öne sürülen tüm örneklerin indirgenebilir oldugu bilimsel çalışmalarla gösterilmiştir. Richard Dawkins'in "Kör Saatçi" kitabı tamamen bu konuya odaklanmıştır ve karmaşıklığın nasıl daha basite inergenebileceğini gösteren pek çok örnek içermektedir. İndiregenebildiği gözlenenen bazı örnekler şunlardır:
- Uçma işlevini yerine getiremeyen yarı-kanatların, yüksekten atlarken düşüşü yavaşlatma özelliğinin olması. Özellikle sadece ağaçların üzerinde yaşayan ve toprak tabanının kendileri için tehlike arz ettiği canlılarda, bu özellik hayati bir öneme sahiptir ve ağaçtan ağaca atlamaya olanak sağlar.
- Renkleri veya şekilleri ayırt edemeyen farklı gözlerin varlığı. Bu gözler daha ilkeldir ve algı dereceleri çok düşüktür. Buna rağmen hareketleri görebilmeye ve bunlardan kaçabilmeye olanak sağlar.
Bilimsellik Tartışmaları:
Akıllı tasarım kuramını benimseyenlerin makaleleri çeşitli yayınlarda yer almıştır fakat hiçbirisi biyoloji ve genel olarak bilim alanında saygın ve kabul gören yayınlar olmamakla beraber kimi yayınlardan geri çevrilmiştir. Bu makalelerden hiçbirisi somut bir araştırma sonucu üretilmiş yayınlar değildir.
Bilim camiasına göre ise akıllı tasarım, doğal seçilim konusundaki temel bir yanlış anlamaya dayanır ve birçok canlının evrimsel tarihindeki öncül sistemlerin varlığını inkar ettiğini savunur. Hiçbir şekilde deneysel bulgulara dayanmaz ve dolayısıyla bilimsel değildir.
Bilimsel camianın çok büyük bir çoğunluğu akıllı tasarımı bilimsel olmayan, sözdebilim veya çöp bilim olarak görmektedir.
Amerikan Ulusal Bilimler Akademisi gibi sayısız bilimsel birlik, hayatın kökenine dair akıllı tasarım ve diğer tüm ilahi müdahele iddialarının, deneysel olarak test edilecemeyecekleri, hiçbir tahminde bulunamayacakları ve kendi yeni hipotezlerini yaratamayacakları için bilim olmadığını belirtmiştir. Akıllı tasarımı savunanlar bu görüşe katılmaz ve akıllı tasarımın iddialarının test edilebilir olduğunu savunurlar. Fakat Akıllı Tasarım kuramına karşı çıkan bazı bilim insanları Akıllı Tasarım kuramının iddialarını bilimsel kabul ederek çürütme amaçlı bilimsel savlar ortaya koymuşlardır. Buna karşın tartışmalar hala sürmektedir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder