Turunçgiller ?

portakal, limon, mandali­na, greyfurt gibi ekonomik bakımdan değerli meyve ağaçlarının oluşturduğu bir bitki familyasıdır. Adını turunç ağacından alan bu famil­ya aslında yalnızca tarım ürünlerini değil yabani otlan ve çalıları da içerir. Ama, günlük yaşamda turunçgiller sözcüğü doğru­dan bu familyadaki meyve ağaçları için kulla­nılır. Bunlara yaygın olarak "narenciye" de denir.

Dünyaya Asya'nın güneydoğusundan yayıl­mış olan turunçgiller günümüzde en çok Akdeniz ülkeleri, ABD (özellikle Florida ve California), Brezilya, Arjantin, Güney Afri­ka ve Avustralya'da yetiştirilir. Turunçgillerin değerli C vitamini kaynağı olan bol sulu meyveleri bitkisel besinlerimiz arasında önemli bir yer tutar. Çünkü, taze meyveler­den ve yeşil sebzelerden aldığımız C vitamini bizi "iskorbüt" hastalığından korur. Oysa eskiden, özellikle uzun deniz yolculukları

sırasında taze meyve ve sebze depolama olanağı bulunmadığından denizciler arasında bu hastalık çok ciddi sorunlar yaratmıştı.

Taze meyve olarak tüketilen turunçgillerin başında portakal ve mandalina gelir. Limon ekşi tadından ötürü taze meyve gibi yenmeyip çoğunlukla yiyeceklere sıkılır, greyfurtun ise daha çok suyu içilir.

Turunç (Citrus aurantium) tıpkı portakala benzeyen, son derece dayanıklı bir ağaçtır. Ama, meyveleri portakal gibi tatlı değil acı­dır; bu yüzden de taze meyve olarak yenmez, ama kabuklarından reçel yapılır. Ayrıca, çi­çeklerinden parfüm sanayisinde kullanılan bir uçucu yağ çıkarılır. Gene bu familyanın bir üyesi olan ağaçkavunu (Citrus medica) da reçel yapımında yararlanılan yumurta biçi­minde iri meyveler verir. Bu meyvelerin kabuğu buruşuk ve yeşilimsi sarı, ucu yumru gibi çıkıntılıdır. 4-5 metreye kadar boylanabilen bergamotun (Citrus bergamia) buruşuk kabuklu bir armudu andıran, hoş kokulu meyvelerinden bergamot esansı denen bir uçucu yağ elde edilir. Bu yağ özellikle parfüm sanayisinde, likör yapımında, şekerlemecilikte ve bazı ilaçları kokulandırmak için eczacı­lıkta kullanılır. Daha çok reçel yapılarak yenen kurutulmuş kabukları ayrıca özel bir koku vermek için çaya katılır. Dünyada en çok İtalya'da yetiştirilen bu meyve ağacı ülkemizin özellikle güney kesiminde küçük çapta üretilir. Anayurdunun Endonezya oldu­ğu sanılan misketlimonunun (Citrus auranti- folia) limona benzeyen meyvelerinin suyun­dan sitrik asit, kabuğundan uçucu bir yağ elde edilir.