TURNA ?

Turnalar uzun boyunlu, uzun ba­caklı ve genellikle grimsi tüylü, gösterişli kuşlardır. Dikkat edilmezse turnalar ile balık­çıllar birbirlerine karıştırılabilir. Havada her ikisi de bacaklarını gergin biçimde geriye doğru uzatır. Ama balıkçıllar boyunlarını kıvrık tutarak uçtuklarından turnalardan ko­layca ayırt edilebilir. Ayrıca turnalar yuvaları­nı ağaçlara değil yere yapar. Yavruları da kıyı kuşlarınınki gibi yumurtadan çıktıktan hemen sonra koşuşturmaya başlar.

Yüksekliği 1 metreyi aşan bayağı turna (Grus grus) yazın Avrupa'nın kuzeyi ile doğu­sundaki ülkelerde ve Asya'nın batısında ya­şar, kışın ise Kuzey Afrika, Hindistan ve

Çin'e göç eder. Tüyleri genel olarak kurşun grisi, başından boynuna kadar olan bölüm siyah ve beyazdır. Tepesinde kırmızı bir leke bulunur. Yerdeyken arkasında gevşek biçim­de sarkmış telek tutamlarıyla tanınabilir. Bu sarkıntılar kuyruk teleklerinden değil, katlan­mış kanatlarındaki uzun teleklerden oluşur. Uzun ve kararlı adımlarla yürümesine karşın ürkek ve her an tetikte bekleyen bir kuştur. Çığlığı andıran güçlü sesler çıkararak öter. Besinleri arasında böcekler, tohumlar, solu­canlar ve kurbağalar yer alır. Yuvaları batak­lıklarda otlar, sazlar ve bitki saplarıyla yüksel­tilmiş bir kümeden oluşur. Dişi yuvaya genel­likle iki yumurta bırakır. Bu yumurtalar gri ya da yeşilimsi kahverengi üzerine kahverengi benekli ve çok parlaktır.

Telli turna (Anthropoides virgo) daha kü­çüktür. Avrupa'nın güney kesimlerinden As­ya'nın orta kesimlerine ve Kuzey Afrika'ya kadar uzanan bölgede rastlanan bu tür, adını uzun beyaz tüylerden oluşan kulak püskülle­rinden alır. Ayrıca siyah göğüs tüyleri de aşağı doğru sarkar. Türkiye'nin özellikle iç kesimlerindeki sulak yerlerde üreyen bayağı turna ve telli turna türkü ve söylencelere konu olmuştur. Güney Afrika'da birçok turna yaşar. Tepesinde yelpaze gibi açılmış süs tüyleriyle dikkat çeken taçlı turna (Balearica pavonina) bunların en güzelleri arasındadır.

Hindistan, Birmanya ve Tayland'a yayılmış saras turnası (Grus antigone) çok iri bir türdür. Kül rengindeki başı tüysüz ve kırmı­zımsıdır. Yaşamları boyunca tekeşli kalan bu kuşlardan biri ölürse öbürünün üzüntüye da­yanamayıp öldüğüne inanılır. Avustralya tur­nası (Grus rubicunda) ilginç danslarıyla dik­kat çeker. Gösteri sırasında turnalar 20-30'luk sıralar halinde dizilir. Avustralya Yerlileri'nin corroboree denen törenlerinde yaptıkları dansların temelini olasılıkla turnaların bu dansları oluşturmuştur. Gerçekte bütün tur­nalar ilginç kur gösterileri yapmakta, kanat çırpıp sıçramalarına genellikle boru sesine benzer ötüşleri eşlik etmektedir.

Kuzey Amerika'da yaşayan çok iri yapılı haykıran turnanın (Grus americana) kanat uçları siyah tüylü, öbür bölümleri beyazdır. Bu tür 20. yüzyılın başlarında oldukça boldu. Ama günümüzde iyice azalmış ve Texas'taki özel bir alanda koruma altına alınmıştır. Gene Yenidünya türlerinden Kanada turnası {Grus canadensis) Alaska'dan Hudson Körfe- zi'ne kadar uzanan bölgede üremekte, kışı ABD'nin güneyinde geçirmektedir.