Türkiye,Doğal Yapı,Akarsular ve Göller,İklim,Bitki Örtüsü ve Hayvan Varlığı ?

Hem de Avrupa'da toprağı vardır. Üç yanı de­nizlerle çevrili olan Türkiye'nin genel görünü­mü kabaca bir dikdörtgeni andırır. Doğu-batı doğrultusunda Asya kıtasının batı kesimin­den, Avrupa kıtasının güneydoğu kesimine doğru sokulan bu toprakların uzunluğu yakla­şık 1.600 km, genişliği ise 600 km kadardır. Adını, bu topraklara Asya'dan gelerek yerle­şen Türkmenler ile öteki bazı halk toplulukla­rının daha sonraki kuşaklarını oluşturan Türkler'den alır.

Kuzeyde Karadeniz, doğuda SSCB ve İran, güneydoğuda Irak ve Suriye, güneyde Akde­niz, batıda Ege Denizi, kuzeybatıda da Yuna­nistan ve Bulgaristan'la çevrili olan Türkiye' nin deniz ve kara sınırları uzunluğunun topla­mı 11.000 kilometreyi aşar. Ülke yüzölçümü­nün yaklaşık yüzde 97'si Asya kıtasında, yüzde 3 kadarı da Avrupa kıtasındadır. Türki­ye'nin Asya kıtasındaki toprakları Anadolu (755.688 km²), Avrupa kıtasındaki toprakları ise Trakya (23.764 km²) olarak adlandırılır. Çanakkale ve İstanbul boğazlarıyla Marmara Denizi bu toprakları birbirinden ayırır.

Yaklaşık 8.333 km olan deniz sınırlarının yüzde 78'ini Anadolu kıyıları, yüzde 13'ünü adaların kıyıları, yüzde 9'unu da Trakya kıyıları oluşturur. Bu sınırların üçte biri Ege Denizi kıyısındadır. Kara sınırlarının uzunlu­ğu ise yaklaşık 2.753 kilometredir. Kara sınırlarının en uzunu 877 kilometreyi bulan Suriye sınırıdır. Bunu 610 km uzunluğundaki SSCB, 454 km uzunluğundaki İran, 331 km uzunluğundaki Irak, 269 km boyunca uzanan Bulgaristan sınırı izler. Kara sınırlarının en kısa olan bölümü 212 km uzunluğundaki Yunanistan sınırıdır. Bu sınırlar içinde yer alan ülkenin en kuzey noktası Sinop ilindeki İnceburun, en doğu ucu Kars ilinin güneydo­ğusunda, Türkiye'nin hem SSCB'ye, hem de İran'a komşu olduğu nokta, en güney noktası Hatay ilinin Yayladağı ilçesine bağlı olan ve eskiden Beysun adıyla anılan Toprak tutan köyünün güneyi, en batı noktası da Gökçe­ada'nın batı ucunu oluşturan Avlaka Burnu' dur. Kara sınırlarının kıyıya ulaştığı noktalar Anadolu'da Artvin ilindeki Sarp köyü ile Hatay ilindeki Güvercin kaya, Trakya'da Kırklareli ilindeki Rezve Deresi ağzı ile Edirne ilindeki Enez'in batısında Meriç Irmağı ağzıdır.

DOĞAL YAPI: Ülkenin yarısından fazlası, yükseltisi 1.000 metreyi aşan, yüksek alanlardan oluşur. Yakla­şık üçte biri orta yükseklikteki ovalar, yaylalar ve dağlar, yüzde 10'u da alçak alanlarla kaplıdır. En yük­sek ve dağlık alanlar doğu kesimde yer alır. Kuzey kesimi Kuzey Anadolu Dağları, güney, doğu ve gü­neydoğu kesimleri de Toroslar engebelidir. Ülke­nin en yüksek noktası Ağrı Dağı'nın 5.137 metreye erişen doruğudur. Başlıca geniş düzlükler Çukurova ile Konya ve Harran ovalarıdır. Kaynaklandığı ve de­nize döküldüğü kesimler ülke sınırları içinde olan en uzun akarsu Kızılırmak'tır (1.353 km). En büyük do­ğal göl, 3.713 km² alan kaplayan Van Gölü'dür. Ata­türk baraj gölü (817 km²) ise ülkenin en büyük yapay gölüdür. Türkiye'nin en büyük adası olan Gökçeada' nın yüzölçümü 279 km²'dir.

BAŞLICA ÜRÜNLER: Buğday, arpa, şekerpancarı, ayçi­çeği, pamuk, baklagiller, haşhaş, üzüm, incir, turunç­giller, şeftali, fındık, antepfıstığı, zeytin, çay, yumur­ta, deri, balık, krom, bor mineralleri, zımpara taşı, linyit.

SANAYİ: Dokuma, gıda, demir-çelik, dayanıklı tüketim malları, motorlu araçlar, çimento, şeker, kâğıt, plas­tik, kimyasal maddeler, orman ürünleri.

ÖNEMLİ KENTLER: İstanbul, Ankara, İzmir, Adana, Bur­sa, Gaziantep, Konya, Mersin, Kayseri, Eskişehir, Antalya, Diyarbakır, Samsun, Şanlıurfa, Malatya, İzmit.

EĞİTİM: İlköğretim zorunlu ve devlet okullarında para­sızdır.

Büyük bölümü Asya'da yer alan Türkiye, yüzölçümü açısından SSCB, Çin Halk Cum­huriyeti, Hindistan, Suudi Arabistan, Endo­nezya, İran', Moğolistan ve Pakistan'dan son­ra bu kıtanın dokuzuncu büyük ülkesidir. 1987'de Avrupa Topluluğu'na tam üyelik için başvuruda bulunan Türkiye, topraklarının büyük bölümü Asya'da olan SSCB sayılmazsa Avrupa'nın en büyük ülkesi olan Fransa'dan daha geniş bir alanı kaplar.

Asya ile Avrupa arasında doğal bir köprü oluşturan Türkiye toprakları tarih boyunca birçok uygarlığın beşiği olmasıyla tanınır. İklim ve doğal kaynaklar açısından yerleşme­ye çok elverişli olan bu topraklarda yaşayan birçok halkın farklı dönemlerdeki kültürleri­ne ait çeşitli izlere ülkenin hemen her köşesin­de sıkça rastlanır. Kıyılarındaki liman kentle­rine ulaşan önemli kervan yollarının da etki­siyle oluşan zenginliği ele geçirmek isteyen birçok güçlü devletin saldırısıyla yıkıma uğra­yan ülke, bu zenginliklerin çok çeşitli olması­nın sağladığı üstünlük nedeniyle yaralarını kısa zamanda onararak yeni uygarlık değerle­ri yarattı. Dünyada gıda maddesi üretimi kendi gereksinmesini karşılayan ender ülke­lerden biri olan Türkiye, coğrafi konum açısından önemini günümüzde de korumakta­dır. Yaz mevsimi başlarında Akdeniz kıyısın­da denize girilirken Toroslar'ın yüksek ya­maçlarında kayak yapılabilen ve doğu kesimi yer yer karla kaplı olan Türkiye, doğal güzellikleri ve tarihsel zenginlikleriyle büyük bir turizm potansiyeline sahiptir.

Doğal Yapı

Ortalama yükseltisi 1.131 metre olan Türki­ye, yüksek bir ülkedir. Orta kesimi çukurluk olan ve kenarlara doğru gidildikçe yükselen ülkenin kıyılarında genellikle fazla genişleme­yen alçak düzlükler yer alır. Akarsu vadileriy- le derin biçimde parçalanmış orta yükseklik­teki dalgalı düzlüklerden oluşan yaylalara daha çok ülkenin orta kesiminde rastlanır. Karadeniz kıyısına paralel olarak uzanan Ku­zey Anadolu Dağları ile Akdeniz kıyısına paralel olarak uzanan Toroslar, ülkenin ku­zey ve güney kesimlerinde yay biçimli yüksek dağ dizilerinden oluşur. Bu dağ dizilerinin yükseltisi doğuya doğru gidildikçe artar. Do­ğu Anadolu Bölgesi'nde birbirine yaklaşan Kuzey Anadolu Dağları ve Toroslar'a bağlı dağ sıraları düğümü andıran bir görünümün ortaya çıkmasına yol açar. Ülkenin en yüksek alanları bu bölgededir. Güneydoğu Toroslar yayının güneyinde yer alan Güneydoğu Ana­dolu Bölgesi, önemli bir yükseltiye rastlanma­yan eşik alanlar ile yayla ve ovalardan oluşur. Ülkenin batı kesiminde ise dağlar denize dik olarak uzanır. Bir elin parmaklarını andıran bu dağlar çöküntü alanlarıyla birbirinden ayrılır. Bu kesimde genellikle doğu-batı doğ­rultusunda akan ırmakların taşıdığı alüvyon­ların birikmesiyle oluk biçimli çukur alanlar­da oluşan ovalar ülkedeki en verimli tarım alanlarındandır. Türkiye'nin Trakya'daki top­rakları fazla yüksek sayılmaz. Kuzey ve doğu kesimi Istranca (Yıldız) Dağları, güney ve güneybatı kesimi Işıklar (Ganos) ve Koru dağları tarafından engebelendirilen bu top­rakların orta ve batı kesiminde alçak dalgalı düzlükler yer alır. Orta kesiminde Ergene Havzası bulunan Trakya, yüzey şekilleri açı­sından bir çanağı andırır.

İlk jeolojik zamanlarda oluşan kıvrımlan- malarla belirmeye başlayan ülke toprakları sonraki jeolojik dönemlerde aşınmış, göl ve denizlerle kaplanmış, kırıklar boyunca yer yer çökmüş ve yükselmiştir. Ağrı, Süphan, Nem­rut, Erciyas ve Hasan dağları gibi sönmüş yanardağlar magmanın bu kırıklardan yeryü­züne çıkması sonucunda oluşmuştur.

Türkiye'de, son jeolojik dönemde geliştiği sanılan iki büyük kırık kuşağı bulunmaktadır. Bunlardan birincisi, Anadolu'nun içlerinden Yunanistan'a kadar uzanan Kuzey Anadolu kırık kuşağı, ikincisi ise Karlıova'dan Akde­niz'e doğru uzanan Doğu Anadolu kırık kuşa­ğıdır. Bu kırık kuşakları ile çevresi etkinliğini sürdürmekte olan önemli deprem bölgeleri­dir. Bu bölgeler içindeki Erzincan'da 1939' daki bir deprem 33 bine yakın insanın yaşa­mını yitirmesine yol açmıştı.

Kıyıların açığında irili ufaklı birçok ada vardır. Birkaç kayalık dışında Karadeniz ada­dan yoksundur. Akdeniz kıyıları açığında da önemli ve büyük bir adaya rastlanmaz. Türki­ye'nin en büyük adaları Ege ve Marmara denizlerindedir. Bunlardan başlıcaları Gökçe­ada, Marmara Adası, Bozcaada, Uzunada ve Alibey (Cunda) Adası'dır.

Yüzey şekillerinin çeşitlilik göstermesi ya­şam koşullarını önemli ölçüde belirler. Ülke­nin kıyıdan uzak iç kesimi ile yüksek doğu kesimi denizlerin etkisine kapalıdır. Bu ke­simlerde yağış az, doğal bitki örtüsü cılız, iklim serttir. Buna bağlı olarak kıyı kesimleri ile su­yu bol ovalık kesimlerde sık olan yerleşim yerleri, yarı kurak ve yüksek kesimlerde ol­dukça seyrektir.

Akarsular ve Göller

Türkiye'den kaynaklanan akarsuların büyük bölümü denizlere ulaşır. Özellikle İç Anadolu Bölgesi ile Doğu Anadolu Bölgesi'nin bazı kesimlerinden doğan akarsular ise denize kadar ulaşamaz ve kapalı havzalarda sona erer.

Akarsu kaynakları açısından zengin bir ülke olan Türkiye'nin önemli özelliklerinden biri de, Atlas Okyanusu ve Hint Okyanusu havzalarını birbirinden ayıran su bölümü çiz­gisinin buradan geçmesidir. Türkiye'de akar­suyu olmayan coğrafi bölge yoktur. En çok su taşıyan akarsular Doğu Anadolu Bölgesi'nden kaynaklanır. En az akarsu kaynağı bulu­nan bölge ise Güneydoğu Anadolu'dur.

Ülke topraklarının yaklaşık yüzde 60'ından kaynaklanan sular Atlas Okyanusu havzasını oluşturan denizlere boşalır. Bu suları topla­yan başlıca akarsulardan Çoruh Irmağı, Yeşil- ırmak, Kızılırmak ve Sakarya Irmağı Karade­niz'e; Susurluk, Gönen ve Kocabaş çayları Marmara Denizi'ne; Ergene ve Meriç ırmak­ları ile Gediz, Küçük Menderes ve Büyük Menderes ırmakları Ege Denizi'ne; Dalaman, Eşen, Aksu ve Manavgat çayları ile Seyhan, Ceyhan ve Asi ırmakları Akdeniz'e dökülür. Bu toprakların yüzde 24'üne yakın bölümü nün suları Dicle ve Fırat ırmakları aracılığıyla Hint Okyanusu havzasının bir bölümünü oluşturan Basra Körfezi'ne ulaşır. Ülke sınır­ları dışında bir kapalı havza olan Hazar Denizi'ne ulaşan Kura ve Aras ırmaklarının su toplama alanı ise yüzde 3 kadardır. Ülke­nin değişik bölgelerinde yer alan çeşitli kapalı havzalara su gönderen alanların toplamı ise yüzde 13 düzeyindedir. Suları denize ulaşma­yan bu topraklardan çıkan akarsuların ulaştığı en önemli kapalı havzalar Tuz ve Van gölleri ile çukur kesimlerinde bazı bataklık ve su birikintilerine rastlanan Konya Ovası'dır.

Türkiye'den doğan akarsuların başlıca or­tak özelliği, taşıdıkları su miktarının mevsim­lere göre büyük değişiklik göstermesidir. Kar­ların erimesine bağlı olarak akarsuların he­men tümü ilkbaharda kabarır ve yer yer taşkınlara yol açar. Akarsulardan büyük bö­lümünün suları yaz sonunda en alçak düzeye iner. Ama bazı bölgesel farklılıklara bağlı olarak akarsu rejimleri değişiklikler gösterir! Örneğin, daha çok l^ar sularıyla beslenen Doğu Anadolu Bölgesi ile her mevsim yağışlı olan Doğu Karadeniz bölümündeki akarsula­rın su düzeyi, yüksek kesimlerinde görülen uzun süreli donlar nedeniyle kışın azalır. Öte yandan ülkemizin büyük bölümündeki sular yazın kuraklık ve buharlaşmanın yoğunlaşma­sı sonucunda kuruyacak kadar azalır ve yer yer de kururken, Akdeniz Bölgesi'nde karstik kaynaklardan beslenen bazı akarsuların su düzeyinde önemli bir azalma görülmez. Her mevsim bol yağış alan Karadeniz Bölgesinden doğup denize dökülen küçük akarsuların rejimleri ise öteki bölgelerde yer alan akarsu­lardan oldukça farklıdır. Dağlık olan bu bölgede eğim fazla olduğundan yağışlardan sonra sel biçiminde akarak çevresine zarar veren akarsular, yağışlar kesilince cılızlaşır.

Büyük bölümü derin ve yamaçları sarp olan vadilerde akan akarsular, öteki amaçların yanı sıra elektrik enerjisi elde etmek için barajlar kurulmasına çok elverişlidir. Bu akarsuların hemen tümü taşıdığı alüvyonları özellikle aşağı çığırına yığarak, tarım alanı olarak değerlendirilen kıyı ve delta ovaları oluşturmuştur. Bazı barajların kurulması ve yazın suların azalması nedeniyle akarsuları­mız suyolu ulaşımına olanak tanımaz. Oysa eskiden Fırat Irmağı ile Kızılırmak, Sakarya Irmağı, Meriç Irmağı ve Tarsus Çayı'nın ağız kesimlerinde ulaşım yapıldığı bilinmektedir. Günümüzde yalnızca Bartın Çayı gibi bazı küçük akarsuların ağız kesimi küçük tekneler­le ulaşıma elverişli durumdadır.

Türkiye'de 200'den çok doğal göl vardır. Bu göllerden yaklaşık yarısının yüzölçümü 5 km²'den küçüktür. En büyük göller, başta Van Gölü olmak üzere Tuz, Beyşehir ve Eğridir (Eğirdir) gölleridir. En derinleri Van, Çıldır, Burdur ve Hazar gölleri, en sığları ise

Tuz, Akşehir, Ulubat (Apolyont) ve Manyas gölleridir. Türkiye'de haritalarda gösterile­meyecek kadar küçük göller de vardır. Bunla­rın büyük bölümü buzul ve volkanik kökenli göller ile lagünlerdir.

Bazı bölgeler göl açısından oldukça zengin­ken, bazı bölgelerde hemen hiçbir göle rast­lanmaz. En az göle rastlanan yöreler Güney­doğu Anadolu ve Karadeniz bölgelerindedir. Marmara Bölgesi'nin Trakya kesiminde de çok az göl vardır. Birçok çukur alana rastla­nan İç Anadolu Bölgesi ile kıyılarında çok sayıda lagün (denizkulağı) bulunan Ege Böl­gesi göl açısından yoksul sayılmaz. En çok göle rastlanan yöreler Doğu Anadolu, Akde­niz ve Marmara bölgelerindedir. Çok sayıda gölün yer alması nedeniyle Akdeniz Bölgendeki Antalya bölümünün kuzey kesimi Göller Yöresi adıyla anılır. Ülkede büyük bölümü kapalı havza oluşturan birçok batak­lık ve su birikintisi ile mevsimlik olarak göl haline gelen çukur alanlar vardır. Özellikle göçmen kuşlar için önemli bir dinlenme ve beslenme alanı olduğunun bilinmesine karşın, bataklıkların bir bölümü tarım toprağı kazan­mak amacıyla kurutulmaktadır.

Göllerden bir bölümünün suları tatlı, bir bölümünün suları ise az tuzlu, tuzlu ve acıdır. Fazla suları bir gideğenle denize, akarsuya ya da bir başka göle boşalan göllerin suları tatlıdır. Dışa akışı olmayan kapalı havza konumundaki göllerin suları ise arazinin yapı­sına bağlı olarak tuzlu ya da acıdır. Denizle su alışverişi içinde olduğundan birer kıyı gölü olan lagünlerin suları az tuzludur. Suları tatlı olan başlıca göller Beyşehir, Eğridir ve İznik gölleridir. Van Gölü'nün sularının acı olması­nın nedeni, bileşiminde soda bulunmasıdır. Tuz ve Burdur gölleri ile Acı Göl'ün suları ise tuzludur.

Türkiye'de 100'den çok yapay göl vardır. Doğal göller 9.000 km²'ye yakın bir alan kaplarken, yapay göllerin toplam yüzölçümü yalnızca 3.000 km² kadardır. Yapay göller, akarsular üzerinde çeşitli amaçlarla kurulan baraj ve setlerin ardında suların birikmesi sonucunda oluşmuş baraj golleriyle göletlerdir. En büyük yapay göller Atatürk, Keban ve Kara kaya baraj gölleridir. Atatürk baraj gölü ül­kenin üçüncü büyük gölüdür.

Suları tatlı olan akarsular ile göllerin tü­münde balık yaşar. Bu göllerden bazılarında kerevit de bulunmaktadır. Lagünler balık açısından oldukça zengindir. Suları tatlı olma­yan bazı gölleri besleyen akarsuların ağız kesimlerinde de balığa rastlanır. Baraj gölle­rinde balık da yetiştirilmektedir.

İklim

Türkiye, üç farklı iklim tipinin etkisi altında kalır. Genel olarak orta iklim kuşağı içinde yer almakla birlikte bazı kesimlerinin denize uzak oluşu, yükseklik ve dağların kıyıya paralel olarak uzanışı gibi nedenler bu farklı­lığa yol açar. Akdeniz Bölgesi'nin tümüne yakını ile Ege Bölgesi'nin asıl Ege bölümü ve Marmara Bölgesi Akdeniz ikliminin etkisi altındadır. Akdeniz ikliminin en genel özelliği yazların sıcak ve kurak, kışların da ılık ve yağışlı geçmesidir. Kar yağışının da görüldüğü Marmara Bölgesi'nde yazlar daha az kurak, kışlar ise serin geçer.

Karadeniz ve Marmara bölgelerinin Kara­deniz'e komşu olan kıyı kesimi her mevsim yağışlı olan bir iklimin etkisi altında kalır. Yazın çok sıcak, kışın da çok soğuk olmayan ve değişime uğramış Akdeniz iklimi özellikle­ri gösterdiği kabul edilen bu nemli iklim tipi, Karadeniz iklimi ya da orta kuşak iklimi olarak adlandırılır. Özellikle doğu kesiminin çok yağış almasının başlıca nedeni, Karadeniz üstünden geçerken nemlenen hava kütleleri­nin Doğu Karadeniz Sıradağlarının kıyıya bakan yamaçlarında yükselirken soğuyarak yoğunlaşmasıdır. Sibirya ve Rusya bozkırla­rından gelen soğuk hava kütleleri Kafkaslar tarafından engellendiğinden Karadeniz'in do­ğu kıyılarında kışlar oldukça ılık geçer.

Denizden uzak iç kesimleri ise kara iklimi etkiler. Oldukça yüksek ve engebeli olan iç kesimleri etkileyen bu iklim tipi, bozkır (step) iklimi olarak da adlandırılır. Karadeniz Böl­gesi'nin kıyıya uzak kesimleri, Ege Bölgesi' nin İç batı Anadolu bölümü, Akdeniz Bölgesi' nin Göller Yöresi ve kıyıya uzak öteki kesimleri ile İç Anadolu, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinin tümü bozkır ikliminin et­kisi altındadır. Bu iklimin en belirgin özelliği fazla uzun sürmeyen yazların oldukça sıcak, kar yağışlı kışların da uzun ve sert geçmesidir.

Az yağış görülen bu iklim tipinde yıllık ve günlük sıcaklık farkları büyüktür. Bozkır ikli­minin etkisi altında kalan bölgelerde sıcaklık ve yağış açısından bazı farklılıklar görülür. Kışları en soğuk ve en uzun, buna karşılık yazları en kısa olan bölge Doğu Anadolu'dur. Doğu Anadolu Bölgesi'nin kuzeydoğu kesimi ile Doğu Karadeniz bölümünün doğu ve gü­neydoğu kesimi en çok yazın yağış alır. Oysa Doğu Anadolu Bölgesi'nin büyük bölümüne en çok ilkbaharda ve kışın yağış düşer. İç batı Anadolu'nun bir bölümü, Göller Yöresi ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin en çok yağış aldığı mevsim kıştır. İç Anadolu Bölgesi ile komşu bölgelerin kıyıdan uzak kesimlerine yağışın en çok düştüğü mevsim ise ilkbahar­dır. Başta İç Anadolu olmak üzere yazlan çok sıcak geçen Güneydoğu Anadolu ülkenin en kurak bölgeleridir.

Bitki Örtüsü ve Hayvan Varlığı

Türkiye, yüzey şekilleri ve iklim koşullarına bağlı olarak doğal bitki örtüsü açısından kom­şularına göre zengin bir ülke sayılır. Toplam olarak 10 bin kadar bitki türü saptanan ülke­de çok çeşitli bitki topluluklarına rastlanır. Türkiye'de doğal bitki örtüsü ülkeyi etkileyen iklim tipleriyle uyum içindedir.

Akdeniz ikliminin etkilediği bölgelerin tanı­tıcı bitki örtüsü makidir. Makiler, Akdeniz ik­liminin uzun yaz kuraklığına uymuş olan sü­rekli yeşil, genellikle sert ve geniş yapraklı çalı ya da bodur ağaçlardan oluşur. Ülkemiz­de "delice zeytin" adıyla da anılan yabani zey­tinin yayılma alanlarının genel olarak Akdeniz ikliminden etkilenen bölgelerin sınırını belirlediği kabul edilir. Aşırı otlatma ve yan­gın gibi etkenlerle makinin ortadan kalkma­sından sonra toprak açısından oldukça yok­sullaşan alanlarda yetişen seyrek bitki örtüsü­ne garig adı verilir. Kuraklığa makiden daha dayanıklı olan kermes meşesi, ladin ve kekik birer garig türüdür. Akdeniz bitki toplulukla­rı arasında ormanlar da geniş alanlar kaplar. Bazı kesimlerde kıyıdan başlayan ormanlara, yer yer 600-800 metreye kadar çıkan maki topluluklarından sonra rastlanır. Akdeniz or­manları daha çok kızıl çam, sedir ve kara çamlardan oluşur. Makiler bu ormanların yangınlarla ya da insan eliyle yok edilmesi so­nucunda ortaya çıkmış olan bir bitki örtüşü­dür. Ege Bölgesi'nin kuzeybatı kesiminde fıs­tık çamı topluluklarına, Muğla ili kıyılarında da yer yer orman oluşturan sığla (günlük) ağaçlarına rastlanır.

Ilıman ve nemli bir iklimin etkisi altında ka­lan Karadeniz Bölgesi'nin kıyı kesimi doğal bitki örtüsü açısından çok zengindir. Kıyının hemen ardında birdenbire yükselen dağların denize bakan yamaçları bol yağış aldığından gür ormanlarla kaplıdır. Karadeniz kıyısı bo­yunca alçaklarda daha çok meşe, gürgen, kes­tane ve kayınlardan oluşan ormanlara rastla­nır. Batı Karadeniz bölümünün orta kesimin­de kara çam toplulukları kıyıdan başlar. Kıyı kesiminde yalancı makilerle fındık ve çay bahçeleri de geniş alanlar kaplar. Denize ba­kan yamaçların orta yükselti kuşağında geniş yapraklı (meşe, kestane, kayın ve gürgen) ve iğneyapraklılardan (köknar ve ladin) oluşan karışık ormanlar yer alır. Yükseklerde ise saf ladin ormanlarına rastlanır. Karadeniz or­manları, orman altı bitki toplulukları açısın­dan da oldukça zengindir. Başlıca orman altı bitkisi olan ormangülleri, Karadeniz ikliminin etkisi altında kalan tüm yörelerde görülür. Kuzey Anadolu Dağlan'nın iç kesime bakan yamaçları doğal bitki örtüsü açısından kıyı ke­simine göre oldukça yoksuldur. Bu yamaçlar­da soğuğa ve kuraklığa dayanıklı meşeler ile kara çam ve san çam toplulukları vardır.

Deniz etkisinden uzak iç ve yüksek kesim­lerde rastlanan doğal bitki örtüsü bozkır görü­nümündedir. Çalılıklar ve otsu bitkilerden oluşan bu bitki topluluğu Türkiye'nin büyük bölümünü kaplar. Bu bitki örtüsü çölü andı­ran topraklar ile tuzlu topraklarda ve orta yükseklikteki dalgalı düzlüklerde farklı görü­nümdedir. 1.200 metre yüksekliğe kadar rast­lanan bozkırların büyük bölümünün ormanla­rın yok edilmesi sonucunda oluştuğu sanıl­maktadır. Bozkırlar su ve rüzgâr aşındırması­na açık olduğundan çölleşmeye en elverişli alanlardır. İç Anadolu, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgeleri orman açısın­dan oldukça yoksuldur. Bu bölgelerdeki dağ­lık alanlarda yer yer meşe topluluklarına, yüksek kesimlerde az da olsa kara çam ve sarı çam ormanlarına rastlanır.

Farklı bölgelerdeki dağların bazı kesimlerin­de 1.800 metreden sonra, bazı kesimlerinde ise 2.800 metreden sonra ormana rastlanmaz. Orman üst sınırı denen bu yükseltiden sonra özellikle Karadeniz, Doğu Anadolu ve Akde­niz bölgelerindeki dağlarda Alp tipi çayır alanları yer alır. Yayla olarak değerlendirilen bu yüksek çayırlar hayvancılık açısından bü­yük önem taşır. Doğu Anadolu Bölgesi'nin kuzeydoğu kesiminde yer alan yüksek yayla­lardaki geniş çayırlar yaz sonuna kadar yeşilli­ğini korur.

Türkiye'de yaşadığı saptanan yabanıl me­meli hayvan türünün sayısı 100'den fazladır. Bunlardan başlıcaları ayı, kurt, çakal, sansar, yabankedisi, yarasa, tavşan, fare, sincap, kir­pi, köstebek, yaban domuzu, geyik, yunus ve Akdeniz fokudur. Türkiye'de 400'e yakın yer­li ve göçmen kuşun görüldüğü bilinmektedir. Bunların başlıcaları karabatak, balıkçıl, ley­lek, flamingo, ördek, kaz, atmaca, şahin, ak­baba, bıldırcın, keklik, sülün, turna, martı, güvercin, baykuş, ağaçkakan, kırlangıç, ser­çe, çalıkuşu, bülbül, karga ve saksağandır.

Ülkenin çevresindeki denizlerde hamsi, barbunya, istavrit, gümüş balığı, izmarit, lü­fer, kalkan balığı, levrek, mercan, palamut, sardalye, tekir, orkinos, köpekbalığı, ahta­pot, kalamar, ıstakoz, karides, midye ve isti­ridye yaşar. Akarsu ve göllerde rastlanan baş­lıca tatlı su canlıları alabalık, sazan, sudak, turnabalığı ve kerevittir. Ülkemizde kurbağa gibi amfibyumlar ile kaplumbağa, kertenkele ve yılan gibi sürüngenler de yaşar.

Bu topraklarda çok eskiden beri yaşadığı bilinen aslan ve kaplan gibi yabanıl hayvan türlerinin soyu aşırı avlanma nedeniyle tüken­miştir. Aynı tehlikeyle karşı karşıya olan ya­banıl hayvan türlerinin korunması için bazı önlemler alınmaktadır.