Tulum ?

Türk halk müziğinde, aerofonlar (havanın hareketiyle ses veren çalgılar) sını­fından bir çalgıdır. Doğu ve Kuzeydoğu Ana­dolu'da yaygındır. Bazı yörelerde tulumzurna, bazı yörelerde de gayda diye adlandırılan bu çalgı, genellikle oğlak tulumuna (karnı yarılmadan, özel bir yöntemle yüzülen ve geçirimsizliği sayesinde içinde su ve yağ gibi maddeler saklanabilen deri kap) iki ya da üç boru takılarak yapılır. İki borulu tulumlarda borunun biri üsttedir. Çalan, sık sık bu borudan üfleyerek tulumu havayla doldurur. Öteki boru ise alttadır. Bu, yedi delikli bir tür kavaldır. Çalan, iki elinin parmaklarıyla bu delikleri açıp kapayarak melodiyi seslendirir. Üç borulu tulumlarda, üçüncü boruda genel­likle iki delik bulunur. Çalan, bu delikleri açıp kapamaz; bu boru sürekli olarak aynı sesi verir. Üç borulu tulumların melodi kavalında genellikle beş delik vardır.

Hava sızdırmayacak biçimde kafa ve ayak yerleri kapatılan tulum, çalan tarafından kol­tuk altında tutulur ve sürekli olarak sıkıştırı­lır. Bu, içindeki havanın kavaldan basınçla çıkmasını, dolayısıyla da kavalın dilini titreşti­rerek ses vermesini sağlamak içindir.

Tulum genellikle, başka çalgının eşliği ol­maksızın, oyun havaları çalmaya yarar. Son zamanlarda, büyük kent ya da kasabalara yakın yörelerde tulumun yerini akordeon almıştır.

Pek çok kültürde, birbirine az ya da çok benzeyen bu tip çalgılar görülür. Örneğin, İngilizce bagpipe, Fransızca cornemuse ve musette, İspanyolca gaita galleg, Portekizce gaita de fole, Almanca Dudelsack, hep aynı ilkeye dayalı çalgıların adlarıdır.