NOBEL ÖDÜLLERİ

NOBEL ÖDÜLLERİ, her yıl, çalışmalarıyla insanlığa yarar sağladığına inanılan kişilere verilir. Nobel ödülleri ilk kez, dinamiti icat eden İsveçli bilim adamı Alfred Bernhard Nobel'in (1833-96) vasiyeti üzerine, ölümü­nün beşinci yıldönümü olan 10 Aralık 1901'de verildi. Başlangıçta fizik, kimya, fizyoloji ya da tıp, edebiyat ve barış alanlarında verilir­ken, 1969'da buna ekonomi de eklendi. Dünyadaki tüm ülkelerden insanlara açık olan Nobel Ödülü bir altın madalya, açıklamalı bir belge ve bir miktar paradan oluşur. Nobel'in bu ödül için bıraktığı fonun sahibi ve yönetici­si Nobel Vakfı'dır, ama bu vakıf ödüllerin kimlere verileceğine karışmaz. Nobel adayları ödüllerin dağıtılacağı yılın sonbaharında be­lirlenir. Belirleme sırasında ölçüt mesleki yetkinlik ve çalışmaların uluslararası bir nite­likte olmasıdır. Adaylarla ilgili görüşmeler ve oylama gizli yapılır. Fizik, Kimya ve Ekonomi ödüllerinin kimlere verileceğine Stockholm' deki îsveç Kraliyet Bilimler Akademisi, Fiz­yoloji ya da Tıp ödüllerine Karolinska Krali­yet Tıp Cerrahi Enstitüsü, Edebiyat Ödülü' ne İsveç Akademisi, Barış Ödülü'ne ise Nor­veç Nobel Komitesi karar verir. Ödüller kişilere verilmekle birlikte, Barış Ödülü barışa katkısı olan kurumlara da verilebilir. Ulus­lararası Kızılhaç Örgütü 1917, 1944 ve 1963'te olmak üzere üç kez, Birleşmiş Milletler Mül­teciler Yüksek Komiserliği ise 1954 ve 1981'de iki kez bu ödüle hak kazanmıştır.

Kişiler iki ayrı dalda ya da değişik yıllarda aynı dalda Nobel Ödülü alabildikleri gibi, bir dalda verilen ödülü birden fazla kişi de paylaşabilir. Kimse ölümünden sonra aday gösterilemez, ama ölmeden önce aday göste­rilenlere ödül verilebilir. Nobel ödülleri yal­nızca 1940-42 arasında verilmemiştir.