NASREDDİN HOCA

NASREDDİN HOCA (1208-1284/1285). Günlük yaşamımızda sık sık kullandığımız "parayı veren düdüğü çalar" özdeyişi ile anımsadığımız Nasreddin Hoca'nın yaşamı konusunda kesin bilgiler yoktur. Fıkralarıyla ünlü bu halk bilgesinin yaşamına ilişkin bilgi­ler fıkralarından elde edilen ipuçlarına, halk arasında yaşayan söylentilere, bazı eski kay­naklara dayanmaktadır. Bu bilgilere göre Nasreddin Hoca Sivrihisar'da doğdu. Köy imamı olan babasından Arapça ve din dersleri aldı, Sivrihisar ve Konya medreselerinde oku­du, daha sonra Akşehir'e yerleşti ve orada öldü. Akşehir Kalesi'nin güneydoğusundaki mezarlıkta Nasreddin Hoca adına yapılmış bir türbe bulunmaktadır. Nasreddin Hoca'nın 15. yüzyıl başlarında Yıldırım Bayezid ile Ti­mur'un çağdaşı olarak yaşadığına ilişkin söy­lenti gerçeği yansıtmamaktadır.

Anadolu'nun Moğol istilası altında bulun­duğu sıkıntılı dönemde yaşadığı anlaşılan Nasreddin Hoca'ya mal edilen fıkraların ço­ğu, gerçekte Anadolu halkının ortak bir ürünü sayılabilir. Halkın alay yeteneğinin, duyuş ve düşünüş özelliklerinin yansıdığı bu fıkraların sayısının zamanla çoğalması da bu­nu gösterir.

Nasreddin Hoca fıkraları günlük yaşam içinde oluşmuştur. Olaylar ev, çarşı, pazar, sokak, mahkeme, cami gibi yerlerde geçer. Olaylarda Nasreddin Hoca'nın yanı sıra karı­sı, komşuları, kadı gibi kişilerle birlikte eşeği de önemli bir yer tutar. Fıkralarda toplumda­ki aksaklıklar, aykırılıklar Nasreddin Hoca' nın söz ve davranışlarıyla, incitici olmayan bir gülmece içeriğiyle dile getirilir. Nasreddin Hoca bu fıkralarda sağduyuyu temsil eden bir halk bilgesi kimliğiyle görünür.

Nasreddin Hoca'nın fıkraları yalnız Anado­lu'da değil Azeriler, Kazaklar, Özbekler gibi başka Türk toplulukları arasında da bilinmek­tedir. 16. yüzyıldan başlayarak bazı elyazması kitaplara geçen fıkraların eski ve yeni harfler­le birçok baskısı yapılmıştır. Fıkraların çoğu çeşitli doğu ve batı dillerine de çevrilmiştir. Fuat Köprülü'nün Nasreddin Hoca (1918); Orhan Veli Kanık'ın Nasreddin Hoca Hikâyeleri (1949) adlı yapıtları koşukla yeniden kaleme alınmış Hoca fıkralarıdır. Akşehir'de her yıl 5-10 Temmuz arasında yapılan Nasred­din Hoca Şenliği çerçevesinde uluslararası düzeyde Nasreddin Hoca Karikatür Yarışma­sı ve Nasreddin Hoca Gülmece öykü Yarış­ması düzenlenmektedir.