NERGİS.

NERGİS. Alımlı ve hoş kokulu çiçekleri nedeniyle birçok ülkede süs bitkisi olarak yetiştirilen nergislerin, başta Avrupa olmak üzere, kuzey ılıman kuşakta kendiliğinden yetişen 40 kadar türü vardır. Nergisgiller (Amaryllidaceae) familyasının Narcissus cinsni oluşturan bu bitkilerin adı Yunan mitolojisindeki Narkissos'un adından gelir. Mitoloji­ce göre sudaki görüntüsüne âşık olup ona kavuşmak için ölümü seçen güzeller güzeli Narkissos'un öldüğü yerden nergisler bit­miştir.

Soğanlı bitkilerden olan nergislerin, topra­ğın hemen yüzeyinden çıkarak bir arada öbekler oluşturan ince uzun, sivri uçlu ve yassı yapraklan vardır. Ortalama 50 cm bo­yundaki bu yaprakların bazı türlerde 1 met­reye kadar uzadığı" da olur. Nergislerin rüz­gârlı havalarda nazlı nazlı sallanan eğri bo­yunlu çiçekleri hafifçe yassılaşmıştır. Çiçek­ler, içi boş ve uzun bir sapın ucunda tek tek ya da çoğunlukla ikiden başlayarak altı taneye kadar bir arada açar. Her bir çiçek ortadaki çanak ya da boru biçimli bir yapıyı çevreleyen altı taçyapraktan oluşur. Genellikle bu orta bölüm koyu sarı, taçyapraklar sarımsı beyaz ya da tümüyle sarıdır. Çiçeklerin sapa bitiştiği yerde zarsı ya da kâğıtsı bir kılıf bulunur.

Nergis çiçekleri arıların yardımıyla tozlaşır.

Ortadaki "çanağın" içine girerek gövdesine yapışan çiçektozlarını başka çiçeklere taşıyan arılar tozlaşmayı ve döllenmeyi sağlar. Ama, örneğin yağışlı havalar gibi, arıların çiçeklere konmadığı zamanlarda çiçekler kendi kendi­ne tozlaşır; erkekorganlardan saçılan çiçek­tozları aynı çiçeğin dişiorganına konarak çiçe­ği döller. Böylece arıların olmadığı durumlar­da bile çiçek döllenerek tohum vermeyi sür­dürür.

Bahçecilikte nergisler soğandan üretilerek çoğaltılır. Bir nergis soğanı bitki solduktan sonra sökülmeyip toprakta bırakılacak olursa gelecek yıl yeniden çiçek ve yaprak verir. Bugün, kesme çiçek ya da bahçe çiçeği olarak yetiştirilen nergislerin melezleme yoluyla üre­tilmiş 10 binden çok çeşidi vardır. Doğada kendiliğinden yani yabani olarak yetişen ner­gislerden daha iri olan bu süs çeşitlerinin bazısı katmerli çiçekleriyle dikkati çeker. Bazı türlerinden ise parfüm sanayisinde kulla­nılan hoş kokulu bir yağ çıkarılır. Bunların başında "fulya" adı verilen, baygın kokulu bir nergis türü (Narcissus jonquilla) gelir.

Nergisler alımlı çiçeklerinden ötürü lale, sümbül ve gül gibi, şiirlere ve halk ozanlarının türkülerine konu olmuştur.