Thomas Edison (1847 - 1931)
İnsanlık tarihinin en büyük mucitlerinden biri olan Thomas Edison, 1847’de Amerika’nın Ohio eyaletinde dünyaya geldi. Yedi yaşındayken ailesiyle birlikte Michigan'daki Port Huron'a yerleşti ve ilköğrenimine burada başladı. Fakat başladıktan yaklaşık üç ay sonra algılamasının yavaşlığı nedeniyle okuldan uzaklaştırıldı. Bundan sonraki üç yıl boyunca özel bir öğretmen tarafındaneğitildi. Son derece meraklı ve yaratıcı kişiliğe sahip bir çocuk olan Edison, 10 yaşına geldiğinde kendisini fizik ve kimya kitaplarına verdi.
Oniki yaşına geldiğinde ailesine yardım etmek için Port Huron ile Detroit arasında çalışan trende gazete satmaya başlayan Edison, evlerindeki laboratuvarını trenin yük vagonuna taşı*****, çalışmalarını burada sürdürdü. Bu dönemde Edison; Michael!Faraday’ın “Experimental Research in Electricity” adlı yapıtını okudu ve derinden etkilendi. Bunun üzerine bir yandan Faraday'ın deneylerini tekrarladı bir yandan da kendi deneylerine ağırlık vererek daha düzenli çalışmaya ve notlar tutmaya başladı.
1868'de kendine atölye kurdu ve aynı yıl geliştirdiği elektrikli bir oy kayıt makinasının patentini aldı. Aygıt oldukça ilgi topladı ama kimse tarafından satın alınmadı. Tüm parasını yitiren Edison, Boston'dan ayrılarak New York'a yerleşti. Edison'un şansı altın borsasının düzenlenmesinde kullanılan telgrafın bozulması üzerine döndü. Borsa yetkililerinin istemi üzerine aygıtı ustaca tamir eden Edison, Western Union Telegraph Company'den geliştirilmekte olan telgraflı kayıt aygıtları üzerinde yetkinleştirme çalışması yapma önerisi aldı. Bunun üzerine bir arkadaşı ile birlikte Edison Universal Stock Printer mühendislik şirketini kurdu. Ve sattığı patentlerle kısa sürede önemli bir servet edindi.
Bu parayla New Jersey'deki Newark'ta bir imalathane kurarak telgraf ve telem aygıtları üretmeye başladı. Bir süre sonra imalathanesini kapatarak New Jersey'deki Menlo Park'ta bir araştırma laboratuvarı kurdu ve tüm zamanını yeni buluşlar yapmaya yönelik çalışmalara ayırdı.
Edison, 1876'da Graham Bell'in geliştirdiği konuşan telgraf üzerinde çalışmaya başladı. Aygıta karbondan bir iletici ekleyerek telefonu yetkinleştirdi. Ses dalgalarının dinamiği üzerine yaptığı bu çalışmalardan yararlanarak 1877'de sesi kaydedip yineleyebilen gramafonu geliştirdi. Geniş yankı uyandıran bu buluşu ününün uluslararası düzeyde yayılmasına neden oldu.
1878'de William Wallace'in yaptığı 500 mum güçündeki ark lambasından etkilenen Edison, bundan daha güvenli olan ve daha ucuz bir yöntemle çalışan yeni bir elektrik lambasını geliştirme çalışmasına girişti. Bu amaçla açtığı bir kampanyanın yardımıyla önde gelen işadamlarının parasal desteğini sağladı ve Edison Electric Light Company'yi kurdu. Oksijenle yanan elektrik arkı yerine havası boşaltılmış bir ortamda (vakum) ışık yayan ve düşük akımla çalışan bir ampul yapmayı tasarlıyordu. Bu amaçla 13 ay boyunca flaman olarak kullanabileceği bir metal tel yapmaya uğraştı. Sonunda 21 Ekim 1879'da özel yüksek voltajlı elektrik üreteçlerinden elde ettiği akımla çalışan karbon flamanlı elektrik ampulünü halka tanıttı. Üç yıl sonra New York sokakları bu lambalarla aydınlanacaktı.
İki kez evlenerek altı çocuk sahibi olan Edison, 1931 yılında New Jersey’de hayata gözlerini yumdu.
Carl Friedrich Benz (1844 - 1929)
Alman mühendis Benz, Gottfried Daimler ile birlikte, otomobilin babası sayılmaktadır. Teknik çalışmalarıyla Daimler, Benz şirketinin 20. yüzyıldaki yükselişi için temel taşı koymuş oldu. Benz, Karlsruhe'de bir makinistin oğlu olarak 25 Kasım 1884 tarihinde dünyaya geldi. Babası öldükten sonra, doğduğu kentte liseye devam ederken doğa bilimlerinde üstünlük gösterdi. Politeknik okulda birkaç yıl okuduktan sonra makine mühendisliği eğitimi aldı. Ardından da lokomotif, binek araçları ve köprü inşasında pratik bilgisini ilerletti.
İlk Girişimi
26 yaşındaki genç, kendisine Mannheim'de demir dökümcü olarak bir yaşam kurdu ve aynı zamanda mekanik aletler üreten küçük bir imalathane işletti. Ne var ki buradan beklediği geliri sağlayamadı. Birlikte beş çocuk sahibi oldukları karısı Bertha'nın drahoması 70'li yılların başında tükenince, Benz o tarihlerde yeni yükselen bir branş olan motor üretimine yöneldi.
Hemen hemen hiç parası olmadığı halde Benz, 1 beygir gücünde iki zamanlı bir gaz motoru inşa etmeye yönelik düşüncesini gerçekleştirmek için, deli gibi çalışmaya başladı. 1880/81 yılbaşına kadar karısıyla birlikte bütün teknik problemleri çözdü ve kısa bir zaman sonra, gerekli anaparayı sağlamak amacıyla bir anonim şirket kurdu. Hissedarlarla tartışınca Benz şirketten ayrıldı ve 1883'te Benz & Cie Gazlı Motor Fabrikasını Mannheim'de kurdu. Sabit makinalar için motor üreten bu şirketi son derece başarılı olunca, kılı kırk yaran bir yaratıcı olan Benz, geleneksel motorlara karşı ilgisini çabuk kaybetti ve çocukluk düşüne yöneldi. Benz, yollarda raysız çalışabilen bir binek aracı üretmek istiyordu.
İlk Patenti
Yorulmaksızın çalışan Benz 1885'e kadar üç tekerlekli motorlu bir araba inşa etti, onu giderek geliştirdi ve 1886 yılının Ocak ayında bu araç için 37435 numaralı devlet patentini aldı. Benz dünyada ilk kez bir otomobil `Lingroin gazıyla çalıştırılan bir Velosipet' icat etmişti. Arabalarını karısıyla birlikte ilk kez yazın Mannheim'de göstermeye cesaret ettiler. Bundan birkaç ay sonra Suebyalı Gottlieb Daimler Stuttgart yakınlarında Cannstatt'ta benzin motorlu, dört tekerlekli bir binek arabası üretti. Birbirleriyle hiç karşılaşmamış olan bu iki mucit, o zamandan beri otomobilin babası sayılmaktadır.
"Kendi kendilerine hareket edebilen" bu yeni araçlar daha çok kuşkuyla karşılandı. Benz motorlu aracını 1888'de Münih'te bir makine fuarında sergileyince ve karısı Bertha Benz, kocasına haber vermeden Mannheim'dan Pforzheim'a ilk kez uzun mesafeli bir yol katedince, basının dikkatlerini çekerek başarıya ulaştılar. Bu başarısıyla yetinmeyen Benz, direksiyonu daha iyi olan dört tekerlekli bir binek aracı üzerinde çalıştı ve onu 1892 sonunda sunabildi. Bunu izleyen zaman içinde Benz otomobillerinin bütün parçaları olabilecek en iyi hale getirildi. Taleplerin giderek artması karşısında şirketin üretimi arttı ve 90'lı yıllarda kamyon üretimine de başladı.
1899'da anonim şirket haline getirilen kuruluş, rakipleriyle baş edemeyince, yeni konstrüksiyonlar geliştiren Fransız mühendislerini işe aldı. Bu yüzden etkisi azalıp şirket içi huzursuzluklar baş gösterince, Benz 1903'te hisselerini satarak firmadan çekildi. Her ne kadar bir yıl sonra yeniden denetim kuruluna girdiyse de bundan böyle şirket işlerinde büyük bir etkisi olamadı. Oturduğu Ladenburg'ta iki oğlu ile birlikte "Benz Söhne" (Benz Oğulları) firmasını kurdu. Bu firma da 1925'te kapandı.
Kurduğu şirketin uluslararası bir kuruluş olarak yükselişini ve Daimler Motorengesellchaft ile 1926'da birleşerek Daimler-Benz AG oluşunu, Benz ancak bir seyirci olarak görebildi. Benz, 4 Mart 1929'da 84 yaşında Ladenburg'da öldü.
George Eastman (1854 - 1932)
Amerikalı mucit ve işadamı fotoğrafçılıkta kullanılmakta olan kuru levhaları düzeltti ve makaraya sarılmış filmlerle, bunlarla kullanılacak kameraları geliştirdi. Eastman, sahibi bulunduğu Kodak şirketini, 20. yüzyılın başında uluslararası pazarda başta gelen firmalardan biri haline getirdi.
Eastman Waterville/New York'ta dünyaya gözlerini açtı. Babası Waterville'den 160 km. uzaklıktaki Rochester'de bir ticaret okulunun müdürü olduğu için, George da bu okula gitti ve Rochester'de büyüdü. Babası, George sekiz yaşındayken ölünce, dul kalan annesi kendilerine kalan mirası, evini oda oda kiraya vererek artırmaya çalıştı. Okulu 14 yaşında bırakan Eastman, bundan böyle bir sigorta şirketinde çalıştı. Her Cent'i ince ince hesaplamaya alışık olan Eastman, bütün gelir ve giderleri not ederdi ve giderek ailesinin parasal sorumluluğunu yüklenmeye başladı.
Eastman yirmi yaşına gelince Rochester'da bir tasarruf sandığında muhasebeci olarak çalışma hayatına atıldı. Bir süre sonra fotoğraf koleksiyonu yapmaya başladı. Ayrıca bir stereoskop satın aldı. Bizzat fotoğraf yapabilmek için ilk donanımını Eastman 1877'de satın aldı. Foto tekniğiyle ilgili olarak yabancı dillerde yazılmış olan makaleleri okuyabilmek için Fransızca ve Almanca öğrendi. Tanıdığı bir fotoğrafçı Eastman'a ince detaylar konusunda bilgi verdi. Özellikle peyzaj fotoğraflarında gerekli olan ve asit içeren kimyasal maddelerle işlem görmesi gereken ıslak fotoğraf levhalarının nakli son derece zahmetliydi. Alternatifler arayışında olan Eastman, ilk kez 1880'de kuru levhaların varlığından haberdar oldu. İngiliz fotoğrafçı R.L.Maddox kimyasal madde tabakasını jelatinle kaplamıştı. Bunun avantajı, levhaların önceden hazırlanmış olarak satın alınabilmesinde ve evde develope edilebilmesinde yatıyordu. Bu yenilikten çok etkilenen Eastman mutfağının bir köşesini küçük bir laboratuvara dönüştürdü ve geliştirilmiş bir reçete hazırladı. 1881'den sonra büyük çapta kuru levhalar üretmeye başladı. Ayrıca geliştirdiği bu kaplama maddesini levhalara otomatik olarak süren bir makina icat etti.
Kaydedilen bu ilerlemeye karşın foto levhaları döneminin sonu yakındı. Eastman fotoğraf malzemesinin her fotoğraftan sonra tamamen karanlıkta değiştirilmesini gerektirmeyen bir yöntem üzerinde çalışıyordu ve 1884'te iş ortağı William H.Walker ile birlikte bir makaraya sarılı filmi icat etti. Kağıttan bir rulonun üzerine kimyasal maddelerden oluşan, ışığa karşı duyarlı tabakayı sürdü ve bu filmle kullanılacak Kodak kamerası adını verdiği bir kamerayı 25 dolara piyasaya sürdü.
Eastman tarafından tasarlanan bir makara tutucusu sayesinde makara filmler başka kameralara da takılabiliyordu. Fotoğraf çekerken meydana gelen negatifleri resimlere dönüştürebilmek için Eastman 1888'de dünyada ilk defa developman servisini kurdu ve bu sayede makaralı filmlerle fotoğraf çekmeyi amatörler için de cazip bir hale getirdi. Bunun için Eastman tarafından icat edilen kameranın 100 fotoğraflık filmle birlikte servise gönderilmesi gerekiyordu. Müşteriye hazır resimlerle kameraları yeni bir filmle birlikte iade ediliyordu. Negatifleri resme dönüştürmek için Eastman'ın karanlık odaya ihtiyacı yoktu. Foto kağıdı kontakt (tutucu) çerçeveleri içerisinde güneş ışınları aracılığıyla ekspoze ediliyordu (ışıklanıyordu).
Eastman 90'lı yılların başında kâğıt filmlerini selüloit ile değiştirdi. Bu yenilik sayesinde negatifi develope etmeden önce, artık jelatin tabakasının çıkarılması gerekmiyordu. Bunu izleyen zamanda Eastman'ın buluşları son derece iyi satıldı. 1895'te ilk cep kamerasını (Pocket Kodak) satışa sundu.
Yeni yüzyılın başında, başta Avrupa olmak üzere, giderek dış piyasalara yöneldi.1901 yılında 46 yaşına gelmiş olan Eastman, ürünlerini daha iyi pazarlayabilmek için New Jersey'de kurduğu Eastman Kodak Corporation'da kamera ve fotoğrafçılık malzemesinin büyük çapta üretilmesine önayak oldu ve çeşitli İngiliz ve Amerikan tedarikçi firmalarını birleştirdi. Eastman'ın inisiyatifi sayesinde fotoğrafçılık 20. yüzyılın başında kitlesel bir eğlence haline geldi."You press the button, we do the rest' (Düğmeye Basın, Gerisini Bize Bırakın) şirketinin promosyon sloganı haline geldi.
İzleyen yıllarda şirketi giderek daha geliştirilmiş kameralar piyasaya sürdü ve 1907'den sonra Fransız Lumiere kardeşler tarafından geliştirilmiş olan renkli fotoğraflarla deneylere girişti. İlk iki renkli Kodak filmi (Kodachrome) 1915'te işletmenin kimyageri John Capstaff tarafından geliştirildi. Eastman'ın şirketi bundan sekiz yıl sonra hareketli resimler (CineKodak) için ilk kamerayı pazara sürdü. Bundan böyle Amerikalı film şirketleriyle işbirliği yapan Eastman şirketi, 20'li yılların sonunda ilk renkli filmlerini satışa sundu. 77 yaşında Rochester'de kendi canına kıyan Eastman, "My work is done. Why wait?" (İşimi tamamladım, niçin bekleyeyim?) sözleriyle dünyaya veda etti.
Ferdinand Porsche (1875 - 1951)
Alman otomobil tasarımcısı sonraları "böcek" adı altında dünya çapında satış rekorları kıran KdF- Wagen'i (otomobil) 1935'ten itibaren üretmeye başladı. Porsche, İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra ilk spor otomobili geliştirdi. Porsche, Maffersdorf/Bohemia'da musluk tamircisi bir babanın oğlu olarak dünyaya geldi. Boş zamanlarında teknik ve elektrikle uğraştı. Liseyi bitirdikten sonra Viyana'ya giderek Teknik Üniversiteye dinleyici öğrenci olarak yazıldı. İlk işini elektrik motorları üreten bir işletmede buldu.
Otomobil tutkusunun farkına burada vardı. Lohner-Porsche Porsche 1900'daki Paris Fuarı'nda, kendi buluşu olan ve dingillerindeki elektrik motorlarıyla çalışan otomobili sergiledi. Taşıt aracını Viyana saray arabaları yapımcısı Lohner şirketinin elemanı olarak yaptığı için, bu yeni otomobil Lohner-Porsche olarak tanındı. Bunun hemen ardından düşüncesini daha da geliştirerek elektrik motorlarını bir benzin motoru aracılığıyla besledi. Bu yeni tahrik biçimiyle şanzıman dişlisine gerek kalmıyordu.
Porsche teknik müdür olarak Viyana Neustadt'taki Austro-Daimler şirketine geçti. Burada tanınmış bir uzun mesafe yarışı olan Prinz-Heinrich-Fahrt için yaptığı otomobille yarışı bizzat kazandı. Porsche ayrıca uçak motorları ve Birinci Dünya Savaşı'nda topları taşıyan çekici araç tasarımcısı olarak kendisine bir isim yaptıktan sonra, savaşın ardından tasarladığı iki binek otomobiliyle Austro-Daimler'deki son başarılarına imza attı. 1923'te firmanın Stuttgart'taki merkezine teknik müdür ve tasarımcı olarak geçti. Avusturya'daki Steyr şirketinde kısa bir süre (1928-30) çalıştıktan sonra, 55 yaşında bağımsızlığı seçti.
Kendi Şirketi Uluslararası bir şöhrete sahip olan Porsche, yorulmak bilmeksizin daha başka teknik yenilikler de geliştirdi ve çeşitli firmalar için komple yeni otomobiller tasarladı. Esnekliği dolayısıyla yüklenme halinde dönebilen bir amortisör elemanı olan döner çubuk yaylanıcısını (süspansiyonunu) buldu. Sıkışık parasal durumunu, ardından gelen yıllarda Nasyonal Sosyalist rejimin önemli bir taşıt aracı danışmanı olarak düzeltti. İyi kişisel ilişkilerinin ve ortak çıkarlarının bulunduğu Hitler'in buyruğuyla Porsche, geniş halk kitlelerinin satın alabilecekleri sağlam bir otomobil tasarımına başladı.
Hitler'in diğer koşulları şunlardı: Saatte 100 kilometrelik hız, 4-5 kişilik yer,100 kilometrede en fazla 8 litrelik benzin tüketimi, 1.000 RM'nin (Reichsmark) altında satış fiyatı. 1936'da 4 silindirli Boxer motorlu, 22 beygir güçlü ve 984 cc hacimli ilk 3 test otomobili hazırdı. Sonradan "Volkswagen" (böcek) olarak adlandırılan hava soğutmalı otomobil, önce Alman İşçi Birliği çerçevesindeki Nasyonal Sosyalist Yardım Kuruluşu "Kraft durch Freude"den (Neşeden güç doğar) esinlenerek "KdF-Wagen" olarak piyasaya çıktı. Porsche genelde bu otomobilin mucidi olarak kabul edildiği halde asıl konstrüksiyon planları, tasarımını 1925'ten itibaren geliştiren ve Porsche'ye 1932'de bunları boş yere öneren Çekoslavakya'lı Bela Barenyi'ye aitti.
Savaş İçin Tasarımlar 1937'de NSDAP'ye (Alman Nasyonal Sosyalist İşçi Partisi) giren Porsche bir yıl sonra SS'e de katıldı. Buna karşın, yalnız işini düşünen ve politikayla ilgisi olmayan bir insan olarak tanındı. Basit bir tasarımcıyken Wolfsburg'daki Volkswagen AG'nin kurucusu ve yöneticisi oldu. Porsche burada "böcek"in seri üretimine başladı. Yeni teknik gelişmelere tutkun olan Porsche, İkinci Dünya Savaşı'nda askeri araç üretimine ağırlık verdi. Alman Devleti'nin en büyük ulusal onur madalyasını aldıktan sonra "profesör" ünvanını kullanabilen zırhlı araç tasarımcısı olarak ön plana geçti. Ayrıca Volkswagen'i askeri amaçla cip ve yüzer araç haline getirdi. Porsche'nin işletmesi savaşın bitmesine bir yıl kala Gmünd/ Karnten'e nakledildi.
Almanya'nın teslim oluşundan sonra tutuklanan Porsche bir Fransız cezaevinde kaldı. 1947'de kefaletle serbest bırakıldı. Bundan böyle, oğlu Ferry'nin yönetimi altında onarım işleri ve yedek parça üretimiyle ayakta kalmaya çalışan Karnten'deki fabrikasına kendini adadı. 1948'de kendi adı altında tanınan, 40 beygir gücündeki bir VW motoruyla donatılmış olan ilk spor arabasını piyasaya çıkarttı. İşletmesi 1950'de tekrar Stuttgart'a nakledildi ve Porsche burada 75 yaşında öldü.
Matrakçı Nasuh ( .... - 1564)
Türk, minyatürcü. Ayrıca matematik ve tarih konularında kitaplar da yazmış çok yönlü bir bilgindir.
Doğum tarihi ve yeri bilinmiyor. Kâtip Çelebi ölüm tarihi olarak 1533'ü vermekteyse de, bunun doğru olmadığı bugün kesinleşmiştir. Çeşitli kaynaklarda onun 1547'den, 1551'den, 1553'ten sonra ölmüş olabileceği ileri sürülmektedir. Yaşamı üstüne bilgi de yok denecek kadar azdır. Saraybosna yakınlarında doğduğuna, dedesinin devşirme olduğuna ilişkin kesinleşmemiş ipuçları vardır.
Enderun'da okumuştur. Matrakçı ya da Matrakî adıyla anılması, lobotu andıran sopalarla oynandığı ve eskrime benzeyen bir tür savaş oyunu olduğu bilinen "matrak" oyununda çok usta olmasından ve belki de bu oyunun mucidi bulunmasından ileri gelmektedir. Nasuh ayrıca çok usta bir silahşördü. Bu nedenle Silahî adıyla da anılırdı. Türlü silah ve mızrak oyunlarındaki ustalığı nedeniyle Osmanlı ülkesinde "üstad" ve "reis" olarak tanınması için 1530'da I. Süleyman (Kanuni) tarafından verilmiş bir beratı da vardı. Çeşitli silahların nasıl kullanılacağını ve dövüş yöntemlerini anlatan Tuhfetü'l-Guzât adlı bir kılavuz kitap bile yazmıştı.
Nasuh, özellikle geometri ve matematik alanlarında önemli bir bilim adamıydı. Uzunluk ölçülerini gösteren cetveller hazırlamış ve bu konuda kendinden sonra gelenlere önderlik etmiştir. Matematiğe ilişkin iki kitabı Cemâlü'l-Küttâb ve Kemalü'l- Hisâb ile Umdetü'l-Hisâb'ı I. Selim (Yavuz) döneminde yazmış ve padişaha adamıştır. Bu yapıtlardan sonuncusu uzun yıllar matematikçilerin elkitabı olarak kullanılmıştır.
Nasuh bir tarihçi olarak da önemli yapıtlar vermiştir. Mecmaü't-Tevârih adıyla Taberî Tarihi'ni Türkçe'ye çevirmiştir. Ayrıca Tarih'i Sultan Bayezid ve Sultan Selim ile Tarih'i Sultan Bayezid adlı iki kitabında bu padişahlar dönemindeki olayları anlatmıştır. Süleymannâme adlı kitabının üç ayrı nüshasında 1520-1537, 1543-1551 ve 1542-1543 arasında geçen olayları ele almıştır. Kanuni'nin 1534 Irak seferini Beyan-ı Menazil-i Sefer-i Irakeyn-i Sultan Süleyman Han'da 1538 Karaboğdan seferini!de Fetihnâme-i Karaboğdan' da konu etmiştir.
Hugo Junkers (1859 - 1935)
Alman uçak yapımcısı Junkers dünyanın tümüyle metal gövdeli ilk uçağının olduğu kadar, kapalı kabinli ilk yolcu uçağının da yaratıcısıdır. Junkers'in fabrikalarında yapılan Ju 52 uçağı 1945'ten önce en çok kullanılan yolcu uçağıydı.
Junkers bir dokuma fabrikası sahibinin oğlu olarak Rheydt'te dünyaya geldi. Liseyi bitirdikten sonra 1878'den başla***** önce Berlin, ardından da Karlsruhe ve Aachen'de makine mühendisliği eğitimi aldı. Mezun olduktan sonra 1883'te değişik makine fabrikalarında tasarımcı olarak çalıştı. Dört yıl sonra da Dessauer Continental-Gesellschaft şirketi müdürü Wilhelm von Oechelhaeuser tarafından işe alındı.
Sol eli doğuştan özürlü olan Junkers, 1890'da Dessau Continental şirketine eşit yetkilerle ortak oldu. Aynı yıl içinde gaz makineleri için bir deneme istasyonu açtılar. Junkers ve Oechelhaeuser burada 1892'de, demir ocaklarında yüksek fırın gazıyla işletilerek motor olarak kullanılan, ilk iki zamanlı, karşıt pistonlu gaz makinesini geliştirdiler. Bu başarıdan sonra Junkers bağımsız mühendis olarak çalışmaya koyuldu. 1893'te gaz halindeki yakıtların ısı değerlerini ölçmek için kalorimetre'yi tasarladı. Bir yıl sonra gazlı şofbeni ve başka ısı değiştirici cihazları yaptı. 1895'te kurduğu Junkers & Co. adlı fabrikasında sıcak su sağlamak ve evleri ısıtmak için gazlı cihazlar üretti.
Junkers 1897'de Aachen Teknik Üniversitesi'ne ısı tekniği profesörü ve makine yapım laboratuvarı müdürü olarak atandı. Bir yıl sonra evlendiği Therese Bennhold ile birlikte oniki çocuk sahibi oldu. 1902'de kendi araştırma laboratuvarını açtı ve burada 1908'de karşıt pistonlu yağ motorunu icat etti. Bu motor aradan çok geçmeden gemi inşaatında kullanılmaya başladı.
Tek kanatlı bir uçak patenti almak üzere başvuruda bulunan Junkers, 1910 yılında tümüyle uçak üretimine yöneldi. O tarihe kadar yapılmış olan düz kanatlı ve üst üste çift kanatlı uçaklarını aksine, Junkers tarafından tasarlanan uçağın, yakıt ve gerekli yükü olabilecek kapasitede çıkma kirişli, kuvvetli profılli kanatları vardı. Rüzgar kanalında yapılan testlerden sonra, Junkers ince demir saclar halinde kullandığı metalle, bu maddeyi uçak yapımında ilk kez uygulayan tasarımcıdır. 1913'te Magdeburg'da kurduğu Junkers Motorenwerke GmbH ile üretimi başlatacakken, savaşın başlamasıyla bu girişimin başarıya ulaşması engellenmiş oldu. Dessau'daki şirketi de parasal sıkıntıya girince, Junkers, firmasını kapatmak zorunda kaldı. Sahra mutfağı ve mermi kovanı gibi savaş malzemeleri üretmekle firmasını iflas etmekten koruyabildi.
Tümüyle metal gövdeli ilk uçak. Dünyanın düz kanatlı bütünüyle metalden yapılma ilk uçağı olan J 1, saatte 170 km'lik bir hıza ulaştı. Bu uçak 1916'dan sonra seri halinde yalnız askeri amaçlı olarak üretildi. Aşırı ağır yüklenme nedeniyle yetersiz yükselme yeteneği gibi teknik sorunları, Junkers 1917'den sonra hafif metal Duralumin'i kullanarak çözdü. Askeri makamlar Junkers'i savaş ekonomisi çerçevesinde, Hollandalı uçak üreticisi Anthony Fokker ile ortak olmaya zorladılarsa da, bu ortaklık savaş bitiminde sona erdi.
1919'da Dessau'da kurulan Junkers Flugzeugwerke AG (Uçak Fabrikaları AŞ) ürettiği F 13 ile, kapalı yolcu kabinli ilk tam metal gövdeli uçağı piyasaya sürmüş ve böylelikle Almanya'da sivil havacılığı başlatmış oldu. Ürünlerinin satışını güvence altına alabilmek amacıyla, Junkers bir havacılık şirketi işletti. 1923'te kurulan Junkers Lutverkehr (hava taşımacılığı) 1926'da Aero-Lloyd şirketiyle birleşerek Deutsche Lufthansa AG oldu. 20'li yılların sonunda Alman uçak üretiminin yaklaşık olarak üçte biri Junkers tarafından gerçekleştiriliyordu. İlk dizel uçak motorunu tasarlamak ve tek motorlu uçaklardan çok motorlu uçaklara geçmekle teknik gelişimi hızlandırdı. 1930'da üretilen G38, kargo bölümü ve yolcu kabinleri kanatların altına alınan dünyanın en büyük uçağı idi. Üç motorlu Ju 52 (1931) Lufthansa'nın standart uçağı haline geldi ve 40'lı yıllara kadar en çok satılan yolcu uçağı oldu.
Dünya ekonomik buhranı yüzünden sarsıntı geçiren işletmesi, ancak Dessau'daki sıcak su cihazları üreten fabrikasının satışıyla, verimli bir duruma getirilebildi. Nasyonal Sosyalistler Junkers'i 1933' de şirketlerinin hisse çoğunluğunu Alman Devletine satması için zorlayınca Junkers uçak üretiminden çekildi. Ömrünün son yıllarında metalden inşa edilen yüksek katlı binaların statik hesapları üzerinde çalıştı. 76. doğum gününde Gauting'de hayata gözlerini yumdu. Fabrikaları Nazi'ler tarafından devasa bir askeri üretim tesisine çevrildi. Stuka adı altında bilinen Ju 87 tipi pike bombardıman uçakları en çok tanınan ürünleriydi.
Hazarfen Ahmed Çelebi ( .... - .... )
Hezarfen Ahmed Çelebi, dünyada ilk kez uçmayı başaran Türk bilginidir. Onyedinci yüzyılda yaşadığı, 1623-1640 yılları arasında saltanat süren Sultan Dördüncü Murad zamanında, uçma tasarısını gerçekleştirdiği ve geniş bilgisinden ötürü halk arasında Hezarfen olarak anıldığı bilinmektedir.
Evinde deneylerle uğraşıp, çeşitli konularda araştırmalar yapan Hazerfan Ahmed Çelebi, İsmail Cevheri adlı bir başka Türk bilginini örnek alarak, bugünkü hava taşıtlarının ilkel şeklini gerçekleştirmişti. Kuşların uçuşunu inceleyerek tarihi uçuşundan önce hazırladığı kanatlarının dayanıklılık derecesini ölçmek için, Okmeydanı'nda deneyler yapmış ve bir sabah kıyılarda biriken İstanbul halkının gözleri önünde, Galata kulesinden kendisini boşluğa bırakarak, kanatlarını hareket ettirerek boğazı aşmış ve Üsküdar semtine inmiştir.
Sarayburnu'ndaki Sinan Paşa köşkünden bu durumu seyreden Sultan Dördüncü Murad, Ahmed Çeleb ile önce çok yakından ilgilenmiş, ancak bu derece bilgili ve becerikli bir adamın varlığından kuşkuya düşerek onu Cezayir'e sürgün etmiştir. Ahmed Çelebi orada vefat etmiştir.
Frederick Winslow Taylor (1856 - 1915)
Amerikalı mühendis Taylor bilimsel işletme sistemini (Taylorizm) kurdu. Taylor'ın işbölümü anlayışı, üretimde bant sistemine geçişin (1913) temelini attı. Bu sistem günümüzde insancıl olmayan bir çalışma dünyasının tipik örneği sayılmaktadır.
Taylor bir avukatın oğlu olarak Philadelphia'da dünyaya geldi. Önceleri babasının izinden gitmeyi düşünen Taylor, 1872'de New Hampshire'deki Phillips Exeter Akademisi'ne yazıldı. Ne var ki, bu okulda derslerinde gösterdiği başarıdan çok, beyzbol alanındaki üstün performansıyla göze battı. Harvard Üniversitesi'nin giriş sınavını kazandıktan sonra, geçirdiği ağır bir göz rahatsızlığı yüzünden eğitimine ara vermek zorunda kaldı. Görmesi 1875'te düzelince Taylor, Philadelphia'da bulunan bir çelik fabrikasında makine ustalığı ve zımba model üretimi alanlarında staj gördü.
Taylor 1878'de Midvale Steel Company'ye (Çelik Şirketi) işçi olarak girdi. Kısa zamanda grup şefliğine ve sonunda birinci usta başılığa yükseldi. Boş zamanlarında spor yapan Taylor, 1881'de çiftlerde ABD Tenis şampiyonu oldu. Hırslı bir kişiliğe sahip olan Taylor, gece derslerine devam ederek Stevens, Teknoloji Enstitüsü'nden 1883'te makine mühendisliği diplomasını aldı. Ertesi yıl Midvale şirketinde başmühendisliğe getirildi ve burada kenditasarılarına uygun bir makine atölyesi kurdu. Yine 1984'te Louise Spooner ile evlenerek üç üvey çocuk sahibi oldu.
Geliştirdiği 40'tan fazla makinenin patentini alan Taylor'un, bir mucit olarak kariyer yapması mümkünken, ilgi alanı çalışmanın rasyonelleştirilmesine yönelikti. Ustabaşı olarak çalıştığı dönemde bile, çalışma sürecini zaman ve hareket araştırmaları (1891'den sonra) sayesinde ayrıntılı bir biçimde incelemiş ve büyük bir zaman kaybının söz konusu olduğunu saptamıştı. Her işçinin en etkin biçimde çalıştırılması üzerine hesaplar yaptı. Çalışma sürecini, zamanı hesaplanmış belirli küçük işlere ayırmayı önerdi.
Taylor 1890'da Manufacturing Investment Company'ye yönetici olarak girdi ve burada üç yıl çalıştı. Ardından, 1901'e kadar çeşitli işletmelerde mühendis olarak çalıştı ve bu dönemde başkaları yanı sıra pik demirin elde edilmesine ve işlenmesine ilişkin metotları denedi ve yüksek hız çeliğini geliştirdi. 45 yaşına geldiğinde, artık çalışmasına gerek bulunmadığını ileri sürerek düzenli meslek yaşamına son verdi. İş hayatından çekilmesinin bir nedeni de sağlığının bozulmuş olmasıydı.
Taylor 1903'ten sonra bilimsel şirket yönetimi kavramı üzerinde çalıştı ve bu araştırmalarının sonucunu 1911'de The Principles of Scientifıc Management (Bilimsel Yönetimin İlkeleri) adı altında yayınladı. Taylor bu yapıtında topladığı çalışmalarına dayanarak çalışma gücünün daha etkin bir hale getirilmesi için öneriler sundu. Buna göre işgücünün, düşünmeyi gerektirmeyen ya da çok az düşünülerek yapılabilen en ufak, yinelenen birimlere bölünmesi lazımdı. Böylelikle gereksiz hareketler ve gizli ara vermeler önleyebilecekti. Taylor ayrıca personel seçimine ve daha iyi bir denetlemeye ilişkin önlemlerin alınmasını önerdi. İş bölüşümünü ve koordinasyonunu işlev denetçileri düzenlemeliydi. Kendisini bir reformcu olarak gören Taylor,işçilerin çalışmalarına göre ayarlanan ücretlerle motive edilmesini istiyordu.
Allan Haines Lockheed (1889 - 1969)
Amerikalı uçak tasarımcısı Lockheed çok sayıda olumsuzluklara (başarısızlıklara) karşın, kendisine havacılığın önderi olarak bir isim yapabildi. 20'li yılların sonunda "Vega" tipi uçağıyla başarıya ulaştı.
Loughead adı altında Niles/Kaliforniya'da dört kardeşin en küçüğü olarak dünyaya geldi. Annesiyle babasının, Allan henüz çok küçükken boşanması üzerine annesiyle birlikte Santa Barbara'ya taşındılar. Burada, erkek kardeşleri Victor ve Malcolm ile birlikte uçurtma uçurtmak konusunda usta kesildi. Kaliforniya'da Alma yakınlarındaki bir meyve çiftliğine taşındıktan sonra, orada yaşayan profesör John J.Montgomery'nin planör deneylerine bayıldılar.
İki Pilotlu İlk Uçuşu Victor varlıklı bir otomobil satıcısıyla birlikte Montgomery'nin planörlerinden birini satın aldı ve Allan'ı bunu motorlu bir uçak haline getirmesi için tuttu. Birkaç eğitimli pilot bu uçağı havalandırmayı birkaç kez denedikten ve başarısızlığa uğradıktan sonra, acemi pilot Allan Loughead bu işi ikinci denemesinde becerdi. Loughead, George Gates adlı konstruktör ile birlikte, 1910 yılında dünyanın ilk iki pilotlu uçuşunu gerçekleştirdi. Loughead çapraz dümeni çalıştırırken, Gates yükseklik ve yan dümenlerle ilgileniyordu. Şikago'daki International Aeroplane Manufacturing Company'de (Uluslararası Uçak Üretim Şirketi) uçuş öğretmeni olarak iş bulan Loughead, gelirlerine % 25'lik bir pay ile katıldığı uçuş gösterileri organize etti.
İlk Loughead Uçağı San Francisco'da Alco Cab (Taksi) şirketinden Max Mamlock, Loughead'e sponsor olmayı kabul edince, Allan erkek kardeşi Malcolm ile birlikte 18 ay içinde, sonradan "ALCO No.l" adını alan G modelini üretti. Uçakla şehir turlarından umdukları gelir sağlanamayınca, Mamlock uçağa el koydu ve bu işe yatırdığı 4.000 doları uçağın alış fiyatı olarak geri istedi. Parasız kalan Loughead kardeşler iki yıl Kaliforniya'da boşuna altın aradıktan sonra, yeni bir finansör buldular ve G 1915 modeline sahip oldular. San Francisco'daki 1915 Uluslararası Panama-Pasifik Sergisinde ve 1916'da Santa Barbara'da ruhsat alabildiler ve bu sefer başarıya ulaştılar. İki kardeş birkaç ay içinde uçuş gösterileri, uçakla şehir turları ve film çekimlerindeki uçuşlarla birkaç bin dolar kazandılar.
Kendi Şirketleri 1916 yılında Santa Barbara'da Loughead Aircraft Manufacturing Company adı altında kendi şirketlerini kurdular ve, tasarımlarla hesap işlerinden sorumlu olan John K.Northrop ile birlikte turistik turlar için on kişilik iki motorlu bir uçağın yapımını gerçekleştirdiler. Fl-Deniz Uçağı adı altındaki bu uçak Birinci Dünya Savaşı'nda Amerikan donanması tarafından test edildiyse de, bekledikleri büyük siparişi alamadılar. Loughead bunun üzerine uçağını F-lA Kara Uçağı olarak değiştirdi. Çekimser davranan orduya uçağının uzun mesafeli uçuşlara uygunluğunu gösterebilmek için, Loughead 1918 Kasım ayında ilk transkontinantal (kıtayı boydan boya kateden) uçuşla ülkenin başkenti Washington'a uçmaya kalktıysa da, bir motor arızasından ve bir ara inişten sonra, bu girişiminden vazgeçmek zorunda kaldı. Uygun bir fiyata tek kişilik bir uçağı "fakir adamın uçağı" olarak satma girişimi de başarılı olamayınca, şirketlerini .1920/21 sıralarında kapatmak zorunda kaldılar. Loughead de Hollywood'da emlak komisyonculuğuna soyundu.
Yeniden Kurulan Şirket Yeni finansörü Fred S.Keeler (başkan), Northrop (başmühendis) ve Tony Stadlman (fabrika yöneticisi) ile birlikte, Loughead 1926'da Lockheed Aircraft Corporation adlı şirketi kurdu. Hollywood'da bir garajda "Vega"yı ürettiler. Hızlı beş kişilik uçaklarıyla başarıyı yakaladılar: George Hubert Wilkins 1928'de "Golden Eagle" (Altın Kartal) ile tarihin ilk başarılı Kuzey Kutup ve Güney Kutup uçuşuna çıktı. "Vega" satış rekorları kırdı ve Lockheed, uçakları bundan böyle çok sayıda dünya rekoru kıran, başta gelen bir uçak postası ve yolcu uçağı şirketi olarak ün saldı.
Northrop 1928'de kendi şirketini kurunca Lockheed'in yenilik yapmak arzusu duruldu. Şirketi bir yıl sonra Detroit Aircraft Corporation adlı piyasa devi tarafından yutuldu. Beklentileri gerçekleşmeyen Loughead bu işten çekildi ve hisselerini sattı.
İkinci Başlangıç Loughead Glendale/Kaliforniya'da, başarı kaydedemeyen, Louckheed Brothers Aircraft Corporation adlı şirketi kurdu ve iki motorlu, beş kişilik bir uçak olan "Olympia Duo-four" modelini tasarladı. Dört yıl sonra adını kesin olarak Lockheed olarak değiştirdi ve izleyen zamanda giderek ABD ordusu için yaptığı tasarılara yoğunlaştı. Lockheed İkinci Dünya Savaşı'nda Grand -Rapids/Michigan'da donanmanın savaş uçakları için parça üreten bir fabrikaya müdür oldu: 1945'ten sonra yeniden emlak komisyonculuğuna yöneldi ve 50'li yıllarda eski başarılı şirketine danışman olarak döndü. 1961'de Tueson/Arizona'da inzivaya çekilen Lockheed burada 80 yaşında öldü.
Robert Bosch (1861 - 1942)
Alman sanayici Bosch motorlu araçlar için elektrik donanımı üreten dünya çapında başta gelen firmayı küçük bir tesisatçı dükkanından başla***** kurdu. 20. yüzyılın başında hemen hemen her otomobile takılan manyetoyu geliştirerek dünya çapında ünlendi.
Bosch Schwaebische Alb dağlarında bir köy olan Albeck'de bir çiftçi ailesinin oniki çocuğunun onbirincisi olarak dünyaya geldi. Ailesinin başlıca gelir kaynağını, arabacıların geceledikleri ve atlarını değiştirdikleri bir han oluşturuyordu. Tren hattı döşendiğinde ailece Ulm'e taşındılar. Bosch ince tesviyecilik dalındaki çıraklığını tamamladıktan sonra ülkesinden ayrıldı. 1884'te ABD'ye giderek burada Thomas Alva Edison ile birlikte çalıştı ve ardından da İngiltere'ye gitti. Ondan iki yıl sonra da 10.000 marklık bir sermaye ile Stuttgart'ta bir tesisat, ince tesviyecilik ve elektroteknik şirketi kurdu. 1887'de bir arkadaşının kızkardeşi olan Anna Kayser ile evlenerek iki çocuk sahibi oldu.
Bosch, bir makinacı kalfa ve bir çırak çocukla birlikte her türlü elektrik tesisatı onarıyor ve telefon, ev telgrafı ve paratoner (yıldırımsavar) gibi aygıtları monte ediyordu. 1887'de gazlı motorlar için ürettiği manyetoyu izleyen yıllarda giderek geliştirdi. Elde ettiği başarılar yüzünden tesisatçı firmasının kapasitesini gözünde büyüttü. Yeni makine alımı için fazla yatırım yaptı ve 1890'da parasal sıkıntıya düştü. Ancak 1897'de ekonomik sıkıntısını atlatabildi.
Kendisi tarafından üretilen manyeto artık bir motorlu araca, bir Dioa-Bouton Üç Tekerleklisine takılabildi. Bosch bundan beş yıl sonra kesin başarıya ulaştı. Proje mühendisi Gotdob Honold bujilerle bir yüksek gerilim manyetosu geliştirdi. Bir aygıt ateşleme hızı ve dakiklik açısından tüm rakip firmaların ürünlerinden üstündü. Ayrıca hızlı çalışan benzinli motorların geliştirilmesi üzerinde etken oldu. Aradan çok geçmeden Bosch hemen hemen bütün büyük otomobil firmalarından sipariş almaya başladı.
Yeni yüzyıla girdikten birkaç ay sonra, bu arada 45 kişi çalıştıran Bosch, Stuttgart'a taşındı. Elektroteknik fabrikasını plânlarken ABD'de edindiği deneyimlerden yararlandı. Modera iş bölümünü göz önünde tutarak imalathanelerini donattı. Sık sık "Kızıl Bosch" olarak nitelendirilen sanayici, Almanya genelinde ancak 1918'de kabul edilen 8 saatlik iş gününü 1906'da uygula***** sosyal tutumunu kanıtladı.
1910'da fabrikasında çalışanlara Cumartesileri öğleden sonra izin verdi. Diğer işletmelerin çoğunda o tarihte haftada altı tam gün çalışılıyordu. Şirketi 1913'te 7 haftalık bir işçi mücadelesine sahne olunca, Bosch işverenler birliğine katıldı. O tarihe kadar bu örgüte üye olmayı reddetmişti.
Birinci Dünya Savaşı patlak vermeden önce Bosch ürünlerinin % 90'ını dış ülkelere satıyordu. Şirketi, motorlu taşıtlar için buji, ışık makinesi, akü, starter, far vb. parçalardan oluşan ilk standart elektrikli donanımı sunuyordu. İngiltere, Fransa ve ABD'de kendi şirketleri ve temsilcilikleri bulunmaktaydı. Her ne kadar savaş başladığında dış ülkelerden sağladığı kazanç elden gittiyse de, savaş için yaptığı üretim bunu kat kat çıkartıyordu. Bosch bu kazancının büyük bir bölümünü Neckar kanalının inşası için kurulan bir vakfa devretti. 1916'da firmasını anonim şirkete çevirdi.
Her zaman teknikteki yenilikleri göz önünde bulunduran Bosch, Birinci Dünya Savaşı sona erdikten sonra araştırmaya büyük paralar ayırdı ve işletmesini giderek büyüttü. Özel hayatında 20'li yıllarda kaderin birkaç sillesine katlanmak zorunda kaldı. Oğlu mültipl skleroz hastalığından öldüğü gibi, çocuğunun ölümünü kabullenemeyen karısı da geçirdiği ağır depresyonlar yüzünden hastanelerde bakılmak zorunda kaldı. Bosch 1926'de boşandı ve bir yıl sonra Margarete Woerz ile evlenerek bir kız çocuk sahibi oldu.
Yine 1927'de çalışanlara şirkette uzun yıllar çalıştıktan sonra, emekliliklerinde parasal destek sağlayan Bosch Yardımı adı altında toplumsal bir kuruluşu hayata geçirdi. Ne var ki, 30'lı yılların başındaki dünya ekonomik buhranı 1937'den beri Robert Bosch GmbH adını taşıyan bu kuruluşu da etkiledi. Satışlar hissedilir derecede gerilerken çalışanların kimisine yol vermek gerekti.
Bosch' un fabrikaları İkinci Dünya Savaşı'nda geniş çapta yıkıldılarsa da kendisi buna tanık olmadı. Şirketin kurucusu 1942 yılinda 80 yaşında Stuttgart'ta hayata veda etti. Fabrikaları yeniden inşa edildikten sonra üretim yelpazesine buzdolapları ve diğer elektrikli ev aletleri eklendi.
Arthur Von Hippel (1898 - 2004)
Radarın mucidi Arthur Von Hippel 1898 yılında Almanya'da dünyaya geldi.
Maddenin molekül yapılarına ilişkin çalışmalarıyla da tanınan Von Hippel, Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nde Laboratory for Insulation Research kurumunun kurucusu ve başkanıydı. Von Hippel, geliştirdiği radarların İkinci Dünya Savaşı’nda kullanılamasından dolayı Başkan Truman’dan takdirname almıştı.
Material Research Society, Von Hippel’in bilimsel çalışmalar yaptığı malzeme bilimi ve mühendisliği alanında yeni buluşlara imza atan bilim adamlarına verilmek üzere, Von Hippel’in adına 1976 yılında bir nişan verme kararı almıştı.
NAZİ BASKISINDAN MIT’E
Almanya Rostock doğumlu Von Hippel, 1930 yılında birlikte çalıştığı Nobel ödüllü fizikçi James Franck’ın kızı Dagmar ile evlendi. Hitler iktidarında Nazi baskısı nedeniyle 1933 yılında Almanya’yı terkeden Von hippel, önce Kopenhag’ta Niels Bohr Enstitüsü’nde çalıştı. Ardından ABD’ye göçen Von Hippel, MIT’de çalıştıktan sonra 1965 yılında emekli oldu.
ABD’nin Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nün (MIT) kıdemli öğretim üyelerinden ve 1940’larda radarın gelişiminde çok önemli payı olan bilim adamı Arthur von Hippel, 4 Ocak 2004 günü 105 yaşında hayata veda etti. Massachusetts eyaleti Weston kentinde 65 yıldır yaşayan Von Hippel’in bir kızı, 4 oğlu, 11 torunu ve 7 torun çocuğu bulunuyor.
İnsanlık tarihinin en büyük mucitlerinden biri olan Thomas Edison, 1847’de Amerika’nın Ohio eyaletinde dünyaya geldi. Yedi yaşındayken ailesiyle birlikte Michigan'daki Port Huron'a yerleşti ve ilköğrenimine burada başladı. Fakat başladıktan yaklaşık üç ay sonra algılamasının yavaşlığı nedeniyle okuldan uzaklaştırıldı. Bundan sonraki üç yıl boyunca özel bir öğretmen tarafındaneğitildi. Son derece meraklı ve yaratıcı kişiliğe sahip bir çocuk olan Edison, 10 yaşına geldiğinde kendisini fizik ve kimya kitaplarına verdi.
Oniki yaşına geldiğinde ailesine yardım etmek için Port Huron ile Detroit arasında çalışan trende gazete satmaya başlayan Edison, evlerindeki laboratuvarını trenin yük vagonuna taşı*****, çalışmalarını burada sürdürdü. Bu dönemde Edison; Michael!Faraday’ın “Experimental Research in Electricity” adlı yapıtını okudu ve derinden etkilendi. Bunun üzerine bir yandan Faraday'ın deneylerini tekrarladı bir yandan da kendi deneylerine ağırlık vererek daha düzenli çalışmaya ve notlar tutmaya başladı.
1868'de kendine atölye kurdu ve aynı yıl geliştirdiği elektrikli bir oy kayıt makinasının patentini aldı. Aygıt oldukça ilgi topladı ama kimse tarafından satın alınmadı. Tüm parasını yitiren Edison, Boston'dan ayrılarak New York'a yerleşti. Edison'un şansı altın borsasının düzenlenmesinde kullanılan telgrafın bozulması üzerine döndü. Borsa yetkililerinin istemi üzerine aygıtı ustaca tamir eden Edison, Western Union Telegraph Company'den geliştirilmekte olan telgraflı kayıt aygıtları üzerinde yetkinleştirme çalışması yapma önerisi aldı. Bunun üzerine bir arkadaşı ile birlikte Edison Universal Stock Printer mühendislik şirketini kurdu. Ve sattığı patentlerle kısa sürede önemli bir servet edindi.
Bu parayla New Jersey'deki Newark'ta bir imalathane kurarak telgraf ve telem aygıtları üretmeye başladı. Bir süre sonra imalathanesini kapatarak New Jersey'deki Menlo Park'ta bir araştırma laboratuvarı kurdu ve tüm zamanını yeni buluşlar yapmaya yönelik çalışmalara ayırdı.
Edison, 1876'da Graham Bell'in geliştirdiği konuşan telgraf üzerinde çalışmaya başladı. Aygıta karbondan bir iletici ekleyerek telefonu yetkinleştirdi. Ses dalgalarının dinamiği üzerine yaptığı bu çalışmalardan yararlanarak 1877'de sesi kaydedip yineleyebilen gramafonu geliştirdi. Geniş yankı uyandıran bu buluşu ününün uluslararası düzeyde yayılmasına neden oldu.
1878'de William Wallace'in yaptığı 500 mum güçündeki ark lambasından etkilenen Edison, bundan daha güvenli olan ve daha ucuz bir yöntemle çalışan yeni bir elektrik lambasını geliştirme çalışmasına girişti. Bu amaçla açtığı bir kampanyanın yardımıyla önde gelen işadamlarının parasal desteğini sağladı ve Edison Electric Light Company'yi kurdu. Oksijenle yanan elektrik arkı yerine havası boşaltılmış bir ortamda (vakum) ışık yayan ve düşük akımla çalışan bir ampul yapmayı tasarlıyordu. Bu amaçla 13 ay boyunca flaman olarak kullanabileceği bir metal tel yapmaya uğraştı. Sonunda 21 Ekim 1879'da özel yüksek voltajlı elektrik üreteçlerinden elde ettiği akımla çalışan karbon flamanlı elektrik ampulünü halka tanıttı. Üç yıl sonra New York sokakları bu lambalarla aydınlanacaktı.
İki kez evlenerek altı çocuk sahibi olan Edison, 1931 yılında New Jersey’de hayata gözlerini yumdu.
Carl Friedrich Benz (1844 - 1929)
Alman mühendis Benz, Gottfried Daimler ile birlikte, otomobilin babası sayılmaktadır. Teknik çalışmalarıyla Daimler, Benz şirketinin 20. yüzyıldaki yükselişi için temel taşı koymuş oldu. Benz, Karlsruhe'de bir makinistin oğlu olarak 25 Kasım 1884 tarihinde dünyaya geldi. Babası öldükten sonra, doğduğu kentte liseye devam ederken doğa bilimlerinde üstünlük gösterdi. Politeknik okulda birkaç yıl okuduktan sonra makine mühendisliği eğitimi aldı. Ardından da lokomotif, binek araçları ve köprü inşasında pratik bilgisini ilerletti.
İlk Girişimi
26 yaşındaki genç, kendisine Mannheim'de demir dökümcü olarak bir yaşam kurdu ve aynı zamanda mekanik aletler üreten küçük bir imalathane işletti. Ne var ki buradan beklediği geliri sağlayamadı. Birlikte beş çocuk sahibi oldukları karısı Bertha'nın drahoması 70'li yılların başında tükenince, Benz o tarihlerde yeni yükselen bir branş olan motor üretimine yöneldi.
Hemen hemen hiç parası olmadığı halde Benz, 1 beygir gücünde iki zamanlı bir gaz motoru inşa etmeye yönelik düşüncesini gerçekleştirmek için, deli gibi çalışmaya başladı. 1880/81 yılbaşına kadar karısıyla birlikte bütün teknik problemleri çözdü ve kısa bir zaman sonra, gerekli anaparayı sağlamak amacıyla bir anonim şirket kurdu. Hissedarlarla tartışınca Benz şirketten ayrıldı ve 1883'te Benz & Cie Gazlı Motor Fabrikasını Mannheim'de kurdu. Sabit makinalar için motor üreten bu şirketi son derece başarılı olunca, kılı kırk yaran bir yaratıcı olan Benz, geleneksel motorlara karşı ilgisini çabuk kaybetti ve çocukluk düşüne yöneldi. Benz, yollarda raysız çalışabilen bir binek aracı üretmek istiyordu.
İlk Patenti
Yorulmaksızın çalışan Benz 1885'e kadar üç tekerlekli motorlu bir araba inşa etti, onu giderek geliştirdi ve 1886 yılının Ocak ayında bu araç için 37435 numaralı devlet patentini aldı. Benz dünyada ilk kez bir otomobil `Lingroin gazıyla çalıştırılan bir Velosipet' icat etmişti. Arabalarını karısıyla birlikte ilk kez yazın Mannheim'de göstermeye cesaret ettiler. Bundan birkaç ay sonra Suebyalı Gottlieb Daimler Stuttgart yakınlarında Cannstatt'ta benzin motorlu, dört tekerlekli bir binek arabası üretti. Birbirleriyle hiç karşılaşmamış olan bu iki mucit, o zamandan beri otomobilin babası sayılmaktadır.
"Kendi kendilerine hareket edebilen" bu yeni araçlar daha çok kuşkuyla karşılandı. Benz motorlu aracını 1888'de Münih'te bir makine fuarında sergileyince ve karısı Bertha Benz, kocasına haber vermeden Mannheim'dan Pforzheim'a ilk kez uzun mesafeli bir yol katedince, basının dikkatlerini çekerek başarıya ulaştılar. Bu başarısıyla yetinmeyen Benz, direksiyonu daha iyi olan dört tekerlekli bir binek aracı üzerinde çalıştı ve onu 1892 sonunda sunabildi. Bunu izleyen zaman içinde Benz otomobillerinin bütün parçaları olabilecek en iyi hale getirildi. Taleplerin giderek artması karşısında şirketin üretimi arttı ve 90'lı yıllarda kamyon üretimine de başladı.
1899'da anonim şirket haline getirilen kuruluş, rakipleriyle baş edemeyince, yeni konstrüksiyonlar geliştiren Fransız mühendislerini işe aldı. Bu yüzden etkisi azalıp şirket içi huzursuzluklar baş gösterince, Benz 1903'te hisselerini satarak firmadan çekildi. Her ne kadar bir yıl sonra yeniden denetim kuruluna girdiyse de bundan böyle şirket işlerinde büyük bir etkisi olamadı. Oturduğu Ladenburg'ta iki oğlu ile birlikte "Benz Söhne" (Benz Oğulları) firmasını kurdu. Bu firma da 1925'te kapandı.
Kurduğu şirketin uluslararası bir kuruluş olarak yükselişini ve Daimler Motorengesellchaft ile 1926'da birleşerek Daimler-Benz AG oluşunu, Benz ancak bir seyirci olarak görebildi. Benz, 4 Mart 1929'da 84 yaşında Ladenburg'da öldü.
George Eastman (1854 - 1932)
Amerikalı mucit ve işadamı fotoğrafçılıkta kullanılmakta olan kuru levhaları düzeltti ve makaraya sarılmış filmlerle, bunlarla kullanılacak kameraları geliştirdi. Eastman, sahibi bulunduğu Kodak şirketini, 20. yüzyılın başında uluslararası pazarda başta gelen firmalardan biri haline getirdi.
Eastman Waterville/New York'ta dünyaya gözlerini açtı. Babası Waterville'den 160 km. uzaklıktaki Rochester'de bir ticaret okulunun müdürü olduğu için, George da bu okula gitti ve Rochester'de büyüdü. Babası, George sekiz yaşındayken ölünce, dul kalan annesi kendilerine kalan mirası, evini oda oda kiraya vererek artırmaya çalıştı. Okulu 14 yaşında bırakan Eastman, bundan böyle bir sigorta şirketinde çalıştı. Her Cent'i ince ince hesaplamaya alışık olan Eastman, bütün gelir ve giderleri not ederdi ve giderek ailesinin parasal sorumluluğunu yüklenmeye başladı.
Eastman yirmi yaşına gelince Rochester'da bir tasarruf sandığında muhasebeci olarak çalışma hayatına atıldı. Bir süre sonra fotoğraf koleksiyonu yapmaya başladı. Ayrıca bir stereoskop satın aldı. Bizzat fotoğraf yapabilmek için ilk donanımını Eastman 1877'de satın aldı. Foto tekniğiyle ilgili olarak yabancı dillerde yazılmış olan makaleleri okuyabilmek için Fransızca ve Almanca öğrendi. Tanıdığı bir fotoğrafçı Eastman'a ince detaylar konusunda bilgi verdi. Özellikle peyzaj fotoğraflarında gerekli olan ve asit içeren kimyasal maddelerle işlem görmesi gereken ıslak fotoğraf levhalarının nakli son derece zahmetliydi. Alternatifler arayışında olan Eastman, ilk kez 1880'de kuru levhaların varlığından haberdar oldu. İngiliz fotoğrafçı R.L.Maddox kimyasal madde tabakasını jelatinle kaplamıştı. Bunun avantajı, levhaların önceden hazırlanmış olarak satın alınabilmesinde ve evde develope edilebilmesinde yatıyordu. Bu yenilikten çok etkilenen Eastman mutfağının bir köşesini küçük bir laboratuvara dönüştürdü ve geliştirilmiş bir reçete hazırladı. 1881'den sonra büyük çapta kuru levhalar üretmeye başladı. Ayrıca geliştirdiği bu kaplama maddesini levhalara otomatik olarak süren bir makina icat etti.
Kaydedilen bu ilerlemeye karşın foto levhaları döneminin sonu yakındı. Eastman fotoğraf malzemesinin her fotoğraftan sonra tamamen karanlıkta değiştirilmesini gerektirmeyen bir yöntem üzerinde çalışıyordu ve 1884'te iş ortağı William H.Walker ile birlikte bir makaraya sarılı filmi icat etti. Kağıttan bir rulonun üzerine kimyasal maddelerden oluşan, ışığa karşı duyarlı tabakayı sürdü ve bu filmle kullanılacak Kodak kamerası adını verdiği bir kamerayı 25 dolara piyasaya sürdü.
Eastman tarafından tasarlanan bir makara tutucusu sayesinde makara filmler başka kameralara da takılabiliyordu. Fotoğraf çekerken meydana gelen negatifleri resimlere dönüştürebilmek için Eastman 1888'de dünyada ilk defa developman servisini kurdu ve bu sayede makaralı filmlerle fotoğraf çekmeyi amatörler için de cazip bir hale getirdi. Bunun için Eastman tarafından icat edilen kameranın 100 fotoğraflık filmle birlikte servise gönderilmesi gerekiyordu. Müşteriye hazır resimlerle kameraları yeni bir filmle birlikte iade ediliyordu. Negatifleri resme dönüştürmek için Eastman'ın karanlık odaya ihtiyacı yoktu. Foto kağıdı kontakt (tutucu) çerçeveleri içerisinde güneş ışınları aracılığıyla ekspoze ediliyordu (ışıklanıyordu).
Eastman 90'lı yılların başında kâğıt filmlerini selüloit ile değiştirdi. Bu yenilik sayesinde negatifi develope etmeden önce, artık jelatin tabakasının çıkarılması gerekmiyordu. Bunu izleyen zamanda Eastman'ın buluşları son derece iyi satıldı. 1895'te ilk cep kamerasını (Pocket Kodak) satışa sundu.
Yeni yüzyılın başında, başta Avrupa olmak üzere, giderek dış piyasalara yöneldi.1901 yılında 46 yaşına gelmiş olan Eastman, ürünlerini daha iyi pazarlayabilmek için New Jersey'de kurduğu Eastman Kodak Corporation'da kamera ve fotoğrafçılık malzemesinin büyük çapta üretilmesine önayak oldu ve çeşitli İngiliz ve Amerikan tedarikçi firmalarını birleştirdi. Eastman'ın inisiyatifi sayesinde fotoğrafçılık 20. yüzyılın başında kitlesel bir eğlence haline geldi."You press the button, we do the rest' (Düğmeye Basın, Gerisini Bize Bırakın) şirketinin promosyon sloganı haline geldi.
İzleyen yıllarda şirketi giderek daha geliştirilmiş kameralar piyasaya sürdü ve 1907'den sonra Fransız Lumiere kardeşler tarafından geliştirilmiş olan renkli fotoğraflarla deneylere girişti. İlk iki renkli Kodak filmi (Kodachrome) 1915'te işletmenin kimyageri John Capstaff tarafından geliştirildi. Eastman'ın şirketi bundan sekiz yıl sonra hareketli resimler (CineKodak) için ilk kamerayı pazara sürdü. Bundan böyle Amerikalı film şirketleriyle işbirliği yapan Eastman şirketi, 20'li yılların sonunda ilk renkli filmlerini satışa sundu. 77 yaşında Rochester'de kendi canına kıyan Eastman, "My work is done. Why wait?" (İşimi tamamladım, niçin bekleyeyim?) sözleriyle dünyaya veda etti.
Ferdinand Porsche (1875 - 1951)
Alman otomobil tasarımcısı sonraları "böcek" adı altında dünya çapında satış rekorları kıran KdF- Wagen'i (otomobil) 1935'ten itibaren üretmeye başladı. Porsche, İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra ilk spor otomobili geliştirdi. Porsche, Maffersdorf/Bohemia'da musluk tamircisi bir babanın oğlu olarak dünyaya geldi. Boş zamanlarında teknik ve elektrikle uğraştı. Liseyi bitirdikten sonra Viyana'ya giderek Teknik Üniversiteye dinleyici öğrenci olarak yazıldı. İlk işini elektrik motorları üreten bir işletmede buldu.
Otomobil tutkusunun farkına burada vardı. Lohner-Porsche Porsche 1900'daki Paris Fuarı'nda, kendi buluşu olan ve dingillerindeki elektrik motorlarıyla çalışan otomobili sergiledi. Taşıt aracını Viyana saray arabaları yapımcısı Lohner şirketinin elemanı olarak yaptığı için, bu yeni otomobil Lohner-Porsche olarak tanındı. Bunun hemen ardından düşüncesini daha da geliştirerek elektrik motorlarını bir benzin motoru aracılığıyla besledi. Bu yeni tahrik biçimiyle şanzıman dişlisine gerek kalmıyordu.
Porsche teknik müdür olarak Viyana Neustadt'taki Austro-Daimler şirketine geçti. Burada tanınmış bir uzun mesafe yarışı olan Prinz-Heinrich-Fahrt için yaptığı otomobille yarışı bizzat kazandı. Porsche ayrıca uçak motorları ve Birinci Dünya Savaşı'nda topları taşıyan çekici araç tasarımcısı olarak kendisine bir isim yaptıktan sonra, savaşın ardından tasarladığı iki binek otomobiliyle Austro-Daimler'deki son başarılarına imza attı. 1923'te firmanın Stuttgart'taki merkezine teknik müdür ve tasarımcı olarak geçti. Avusturya'daki Steyr şirketinde kısa bir süre (1928-30) çalıştıktan sonra, 55 yaşında bağımsızlığı seçti.
Kendi Şirketi Uluslararası bir şöhrete sahip olan Porsche, yorulmak bilmeksizin daha başka teknik yenilikler de geliştirdi ve çeşitli firmalar için komple yeni otomobiller tasarladı. Esnekliği dolayısıyla yüklenme halinde dönebilen bir amortisör elemanı olan döner çubuk yaylanıcısını (süspansiyonunu) buldu. Sıkışık parasal durumunu, ardından gelen yıllarda Nasyonal Sosyalist rejimin önemli bir taşıt aracı danışmanı olarak düzeltti. İyi kişisel ilişkilerinin ve ortak çıkarlarının bulunduğu Hitler'in buyruğuyla Porsche, geniş halk kitlelerinin satın alabilecekleri sağlam bir otomobil tasarımına başladı.
Hitler'in diğer koşulları şunlardı: Saatte 100 kilometrelik hız, 4-5 kişilik yer,100 kilometrede en fazla 8 litrelik benzin tüketimi, 1.000 RM'nin (Reichsmark) altında satış fiyatı. 1936'da 4 silindirli Boxer motorlu, 22 beygir güçlü ve 984 cc hacimli ilk 3 test otomobili hazırdı. Sonradan "Volkswagen" (böcek) olarak adlandırılan hava soğutmalı otomobil, önce Alman İşçi Birliği çerçevesindeki Nasyonal Sosyalist Yardım Kuruluşu "Kraft durch Freude"den (Neşeden güç doğar) esinlenerek "KdF-Wagen" olarak piyasaya çıktı. Porsche genelde bu otomobilin mucidi olarak kabul edildiği halde asıl konstrüksiyon planları, tasarımını 1925'ten itibaren geliştiren ve Porsche'ye 1932'de bunları boş yere öneren Çekoslavakya'lı Bela Barenyi'ye aitti.
Savaş İçin Tasarımlar 1937'de NSDAP'ye (Alman Nasyonal Sosyalist İşçi Partisi) giren Porsche bir yıl sonra SS'e de katıldı. Buna karşın, yalnız işini düşünen ve politikayla ilgisi olmayan bir insan olarak tanındı. Basit bir tasarımcıyken Wolfsburg'daki Volkswagen AG'nin kurucusu ve yöneticisi oldu. Porsche burada "böcek"in seri üretimine başladı. Yeni teknik gelişmelere tutkun olan Porsche, İkinci Dünya Savaşı'nda askeri araç üretimine ağırlık verdi. Alman Devleti'nin en büyük ulusal onur madalyasını aldıktan sonra "profesör" ünvanını kullanabilen zırhlı araç tasarımcısı olarak ön plana geçti. Ayrıca Volkswagen'i askeri amaçla cip ve yüzer araç haline getirdi. Porsche'nin işletmesi savaşın bitmesine bir yıl kala Gmünd/ Karnten'e nakledildi.
Almanya'nın teslim oluşundan sonra tutuklanan Porsche bir Fransız cezaevinde kaldı. 1947'de kefaletle serbest bırakıldı. Bundan böyle, oğlu Ferry'nin yönetimi altında onarım işleri ve yedek parça üretimiyle ayakta kalmaya çalışan Karnten'deki fabrikasına kendini adadı. 1948'de kendi adı altında tanınan, 40 beygir gücündeki bir VW motoruyla donatılmış olan ilk spor arabasını piyasaya çıkarttı. İşletmesi 1950'de tekrar Stuttgart'a nakledildi ve Porsche burada 75 yaşında öldü.
Matrakçı Nasuh ( .... - 1564)
Türk, minyatürcü. Ayrıca matematik ve tarih konularında kitaplar da yazmış çok yönlü bir bilgindir.
Doğum tarihi ve yeri bilinmiyor. Kâtip Çelebi ölüm tarihi olarak 1533'ü vermekteyse de, bunun doğru olmadığı bugün kesinleşmiştir. Çeşitli kaynaklarda onun 1547'den, 1551'den, 1553'ten sonra ölmüş olabileceği ileri sürülmektedir. Yaşamı üstüne bilgi de yok denecek kadar azdır. Saraybosna yakınlarında doğduğuna, dedesinin devşirme olduğuna ilişkin kesinleşmemiş ipuçları vardır.
Enderun'da okumuştur. Matrakçı ya da Matrakî adıyla anılması, lobotu andıran sopalarla oynandığı ve eskrime benzeyen bir tür savaş oyunu olduğu bilinen "matrak" oyununda çok usta olmasından ve belki de bu oyunun mucidi bulunmasından ileri gelmektedir. Nasuh ayrıca çok usta bir silahşördü. Bu nedenle Silahî adıyla da anılırdı. Türlü silah ve mızrak oyunlarındaki ustalığı nedeniyle Osmanlı ülkesinde "üstad" ve "reis" olarak tanınması için 1530'da I. Süleyman (Kanuni) tarafından verilmiş bir beratı da vardı. Çeşitli silahların nasıl kullanılacağını ve dövüş yöntemlerini anlatan Tuhfetü'l-Guzât adlı bir kılavuz kitap bile yazmıştı.
Nasuh, özellikle geometri ve matematik alanlarında önemli bir bilim adamıydı. Uzunluk ölçülerini gösteren cetveller hazırlamış ve bu konuda kendinden sonra gelenlere önderlik etmiştir. Matematiğe ilişkin iki kitabı Cemâlü'l-Küttâb ve Kemalü'l- Hisâb ile Umdetü'l-Hisâb'ı I. Selim (Yavuz) döneminde yazmış ve padişaha adamıştır. Bu yapıtlardan sonuncusu uzun yıllar matematikçilerin elkitabı olarak kullanılmıştır.
Nasuh bir tarihçi olarak da önemli yapıtlar vermiştir. Mecmaü't-Tevârih adıyla Taberî Tarihi'ni Türkçe'ye çevirmiştir. Ayrıca Tarih'i Sultan Bayezid ve Sultan Selim ile Tarih'i Sultan Bayezid adlı iki kitabında bu padişahlar dönemindeki olayları anlatmıştır. Süleymannâme adlı kitabının üç ayrı nüshasında 1520-1537, 1543-1551 ve 1542-1543 arasında geçen olayları ele almıştır. Kanuni'nin 1534 Irak seferini Beyan-ı Menazil-i Sefer-i Irakeyn-i Sultan Süleyman Han'da 1538 Karaboğdan seferini!de Fetihnâme-i Karaboğdan' da konu etmiştir.
Hugo Junkers (1859 - 1935)
Alman uçak yapımcısı Junkers dünyanın tümüyle metal gövdeli ilk uçağının olduğu kadar, kapalı kabinli ilk yolcu uçağının da yaratıcısıdır. Junkers'in fabrikalarında yapılan Ju 52 uçağı 1945'ten önce en çok kullanılan yolcu uçağıydı.
Junkers bir dokuma fabrikası sahibinin oğlu olarak Rheydt'te dünyaya geldi. Liseyi bitirdikten sonra 1878'den başla***** önce Berlin, ardından da Karlsruhe ve Aachen'de makine mühendisliği eğitimi aldı. Mezun olduktan sonra 1883'te değişik makine fabrikalarında tasarımcı olarak çalıştı. Dört yıl sonra da Dessauer Continental-Gesellschaft şirketi müdürü Wilhelm von Oechelhaeuser tarafından işe alındı.
Sol eli doğuştan özürlü olan Junkers, 1890'da Dessau Continental şirketine eşit yetkilerle ortak oldu. Aynı yıl içinde gaz makineleri için bir deneme istasyonu açtılar. Junkers ve Oechelhaeuser burada 1892'de, demir ocaklarında yüksek fırın gazıyla işletilerek motor olarak kullanılan, ilk iki zamanlı, karşıt pistonlu gaz makinesini geliştirdiler. Bu başarıdan sonra Junkers bağımsız mühendis olarak çalışmaya koyuldu. 1893'te gaz halindeki yakıtların ısı değerlerini ölçmek için kalorimetre'yi tasarladı. Bir yıl sonra gazlı şofbeni ve başka ısı değiştirici cihazları yaptı. 1895'te kurduğu Junkers & Co. adlı fabrikasında sıcak su sağlamak ve evleri ısıtmak için gazlı cihazlar üretti.
Junkers 1897'de Aachen Teknik Üniversitesi'ne ısı tekniği profesörü ve makine yapım laboratuvarı müdürü olarak atandı. Bir yıl sonra evlendiği Therese Bennhold ile birlikte oniki çocuk sahibi oldu. 1902'de kendi araştırma laboratuvarını açtı ve burada 1908'de karşıt pistonlu yağ motorunu icat etti. Bu motor aradan çok geçmeden gemi inşaatında kullanılmaya başladı.
Tek kanatlı bir uçak patenti almak üzere başvuruda bulunan Junkers, 1910 yılında tümüyle uçak üretimine yöneldi. O tarihe kadar yapılmış olan düz kanatlı ve üst üste çift kanatlı uçaklarını aksine, Junkers tarafından tasarlanan uçağın, yakıt ve gerekli yükü olabilecek kapasitede çıkma kirişli, kuvvetli profılli kanatları vardı. Rüzgar kanalında yapılan testlerden sonra, Junkers ince demir saclar halinde kullandığı metalle, bu maddeyi uçak yapımında ilk kez uygulayan tasarımcıdır. 1913'te Magdeburg'da kurduğu Junkers Motorenwerke GmbH ile üretimi başlatacakken, savaşın başlamasıyla bu girişimin başarıya ulaşması engellenmiş oldu. Dessau'daki şirketi de parasal sıkıntıya girince, Junkers, firmasını kapatmak zorunda kaldı. Sahra mutfağı ve mermi kovanı gibi savaş malzemeleri üretmekle firmasını iflas etmekten koruyabildi.
Tümüyle metal gövdeli ilk uçak. Dünyanın düz kanatlı bütünüyle metalden yapılma ilk uçağı olan J 1, saatte 170 km'lik bir hıza ulaştı. Bu uçak 1916'dan sonra seri halinde yalnız askeri amaçlı olarak üretildi. Aşırı ağır yüklenme nedeniyle yetersiz yükselme yeteneği gibi teknik sorunları, Junkers 1917'den sonra hafif metal Duralumin'i kullanarak çözdü. Askeri makamlar Junkers'i savaş ekonomisi çerçevesinde, Hollandalı uçak üreticisi Anthony Fokker ile ortak olmaya zorladılarsa da, bu ortaklık savaş bitiminde sona erdi.
1919'da Dessau'da kurulan Junkers Flugzeugwerke AG (Uçak Fabrikaları AŞ) ürettiği F 13 ile, kapalı yolcu kabinli ilk tam metal gövdeli uçağı piyasaya sürmüş ve böylelikle Almanya'da sivil havacılığı başlatmış oldu. Ürünlerinin satışını güvence altına alabilmek amacıyla, Junkers bir havacılık şirketi işletti. 1923'te kurulan Junkers Lutverkehr (hava taşımacılığı) 1926'da Aero-Lloyd şirketiyle birleşerek Deutsche Lufthansa AG oldu. 20'li yılların sonunda Alman uçak üretiminin yaklaşık olarak üçte biri Junkers tarafından gerçekleştiriliyordu. İlk dizel uçak motorunu tasarlamak ve tek motorlu uçaklardan çok motorlu uçaklara geçmekle teknik gelişimi hızlandırdı. 1930'da üretilen G38, kargo bölümü ve yolcu kabinleri kanatların altına alınan dünyanın en büyük uçağı idi. Üç motorlu Ju 52 (1931) Lufthansa'nın standart uçağı haline geldi ve 40'lı yıllara kadar en çok satılan yolcu uçağı oldu.
Dünya ekonomik buhranı yüzünden sarsıntı geçiren işletmesi, ancak Dessau'daki sıcak su cihazları üreten fabrikasının satışıyla, verimli bir duruma getirilebildi. Nasyonal Sosyalistler Junkers'i 1933' de şirketlerinin hisse çoğunluğunu Alman Devletine satması için zorlayınca Junkers uçak üretiminden çekildi. Ömrünün son yıllarında metalden inşa edilen yüksek katlı binaların statik hesapları üzerinde çalıştı. 76. doğum gününde Gauting'de hayata gözlerini yumdu. Fabrikaları Nazi'ler tarafından devasa bir askeri üretim tesisine çevrildi. Stuka adı altında bilinen Ju 87 tipi pike bombardıman uçakları en çok tanınan ürünleriydi.
Hazarfen Ahmed Çelebi ( .... - .... )
Hezarfen Ahmed Çelebi, dünyada ilk kez uçmayı başaran Türk bilginidir. Onyedinci yüzyılda yaşadığı, 1623-1640 yılları arasında saltanat süren Sultan Dördüncü Murad zamanında, uçma tasarısını gerçekleştirdiği ve geniş bilgisinden ötürü halk arasında Hezarfen olarak anıldığı bilinmektedir.
Evinde deneylerle uğraşıp, çeşitli konularda araştırmalar yapan Hazerfan Ahmed Çelebi, İsmail Cevheri adlı bir başka Türk bilginini örnek alarak, bugünkü hava taşıtlarının ilkel şeklini gerçekleştirmişti. Kuşların uçuşunu inceleyerek tarihi uçuşundan önce hazırladığı kanatlarının dayanıklılık derecesini ölçmek için, Okmeydanı'nda deneyler yapmış ve bir sabah kıyılarda biriken İstanbul halkının gözleri önünde, Galata kulesinden kendisini boşluğa bırakarak, kanatlarını hareket ettirerek boğazı aşmış ve Üsküdar semtine inmiştir.
Sarayburnu'ndaki Sinan Paşa köşkünden bu durumu seyreden Sultan Dördüncü Murad, Ahmed Çeleb ile önce çok yakından ilgilenmiş, ancak bu derece bilgili ve becerikli bir adamın varlığından kuşkuya düşerek onu Cezayir'e sürgün etmiştir. Ahmed Çelebi orada vefat etmiştir.
Frederick Winslow Taylor (1856 - 1915)
Amerikalı mühendis Taylor bilimsel işletme sistemini (Taylorizm) kurdu. Taylor'ın işbölümü anlayışı, üretimde bant sistemine geçişin (1913) temelini attı. Bu sistem günümüzde insancıl olmayan bir çalışma dünyasının tipik örneği sayılmaktadır.
Taylor bir avukatın oğlu olarak Philadelphia'da dünyaya geldi. Önceleri babasının izinden gitmeyi düşünen Taylor, 1872'de New Hampshire'deki Phillips Exeter Akademisi'ne yazıldı. Ne var ki, bu okulda derslerinde gösterdiği başarıdan çok, beyzbol alanındaki üstün performansıyla göze battı. Harvard Üniversitesi'nin giriş sınavını kazandıktan sonra, geçirdiği ağır bir göz rahatsızlığı yüzünden eğitimine ara vermek zorunda kaldı. Görmesi 1875'te düzelince Taylor, Philadelphia'da bulunan bir çelik fabrikasında makine ustalığı ve zımba model üretimi alanlarında staj gördü.
Taylor 1878'de Midvale Steel Company'ye (Çelik Şirketi) işçi olarak girdi. Kısa zamanda grup şefliğine ve sonunda birinci usta başılığa yükseldi. Boş zamanlarında spor yapan Taylor, 1881'de çiftlerde ABD Tenis şampiyonu oldu. Hırslı bir kişiliğe sahip olan Taylor, gece derslerine devam ederek Stevens, Teknoloji Enstitüsü'nden 1883'te makine mühendisliği diplomasını aldı. Ertesi yıl Midvale şirketinde başmühendisliğe getirildi ve burada kenditasarılarına uygun bir makine atölyesi kurdu. Yine 1984'te Louise Spooner ile evlenerek üç üvey çocuk sahibi oldu.
Geliştirdiği 40'tan fazla makinenin patentini alan Taylor'un, bir mucit olarak kariyer yapması mümkünken, ilgi alanı çalışmanın rasyonelleştirilmesine yönelikti. Ustabaşı olarak çalıştığı dönemde bile, çalışma sürecini zaman ve hareket araştırmaları (1891'den sonra) sayesinde ayrıntılı bir biçimde incelemiş ve büyük bir zaman kaybının söz konusu olduğunu saptamıştı. Her işçinin en etkin biçimde çalıştırılması üzerine hesaplar yaptı. Çalışma sürecini, zamanı hesaplanmış belirli küçük işlere ayırmayı önerdi.
Taylor 1890'da Manufacturing Investment Company'ye yönetici olarak girdi ve burada üç yıl çalıştı. Ardından, 1901'e kadar çeşitli işletmelerde mühendis olarak çalıştı ve bu dönemde başkaları yanı sıra pik demirin elde edilmesine ve işlenmesine ilişkin metotları denedi ve yüksek hız çeliğini geliştirdi. 45 yaşına geldiğinde, artık çalışmasına gerek bulunmadığını ileri sürerek düzenli meslek yaşamına son verdi. İş hayatından çekilmesinin bir nedeni de sağlığının bozulmuş olmasıydı.
Taylor 1903'ten sonra bilimsel şirket yönetimi kavramı üzerinde çalıştı ve bu araştırmalarının sonucunu 1911'de The Principles of Scientifıc Management (Bilimsel Yönetimin İlkeleri) adı altında yayınladı. Taylor bu yapıtında topladığı çalışmalarına dayanarak çalışma gücünün daha etkin bir hale getirilmesi için öneriler sundu. Buna göre işgücünün, düşünmeyi gerektirmeyen ya da çok az düşünülerek yapılabilen en ufak, yinelenen birimlere bölünmesi lazımdı. Böylelikle gereksiz hareketler ve gizli ara vermeler önleyebilecekti. Taylor ayrıca personel seçimine ve daha iyi bir denetlemeye ilişkin önlemlerin alınmasını önerdi. İş bölüşümünü ve koordinasyonunu işlev denetçileri düzenlemeliydi. Kendisini bir reformcu olarak gören Taylor,işçilerin çalışmalarına göre ayarlanan ücretlerle motive edilmesini istiyordu.
Allan Haines Lockheed (1889 - 1969)
Amerikalı uçak tasarımcısı Lockheed çok sayıda olumsuzluklara (başarısızlıklara) karşın, kendisine havacılığın önderi olarak bir isim yapabildi. 20'li yılların sonunda "Vega" tipi uçağıyla başarıya ulaştı.
Loughead adı altında Niles/Kaliforniya'da dört kardeşin en küçüğü olarak dünyaya geldi. Annesiyle babasının, Allan henüz çok küçükken boşanması üzerine annesiyle birlikte Santa Barbara'ya taşındılar. Burada, erkek kardeşleri Victor ve Malcolm ile birlikte uçurtma uçurtmak konusunda usta kesildi. Kaliforniya'da Alma yakınlarındaki bir meyve çiftliğine taşındıktan sonra, orada yaşayan profesör John J.Montgomery'nin planör deneylerine bayıldılar.
İki Pilotlu İlk Uçuşu Victor varlıklı bir otomobil satıcısıyla birlikte Montgomery'nin planörlerinden birini satın aldı ve Allan'ı bunu motorlu bir uçak haline getirmesi için tuttu. Birkaç eğitimli pilot bu uçağı havalandırmayı birkaç kez denedikten ve başarısızlığa uğradıktan sonra, acemi pilot Allan Loughead bu işi ikinci denemesinde becerdi. Loughead, George Gates adlı konstruktör ile birlikte, 1910 yılında dünyanın ilk iki pilotlu uçuşunu gerçekleştirdi. Loughead çapraz dümeni çalıştırırken, Gates yükseklik ve yan dümenlerle ilgileniyordu. Şikago'daki International Aeroplane Manufacturing Company'de (Uluslararası Uçak Üretim Şirketi) uçuş öğretmeni olarak iş bulan Loughead, gelirlerine % 25'lik bir pay ile katıldığı uçuş gösterileri organize etti.
İlk Loughead Uçağı San Francisco'da Alco Cab (Taksi) şirketinden Max Mamlock, Loughead'e sponsor olmayı kabul edince, Allan erkek kardeşi Malcolm ile birlikte 18 ay içinde, sonradan "ALCO No.l" adını alan G modelini üretti. Uçakla şehir turlarından umdukları gelir sağlanamayınca, Mamlock uçağa el koydu ve bu işe yatırdığı 4.000 doları uçağın alış fiyatı olarak geri istedi. Parasız kalan Loughead kardeşler iki yıl Kaliforniya'da boşuna altın aradıktan sonra, yeni bir finansör buldular ve G 1915 modeline sahip oldular. San Francisco'daki 1915 Uluslararası Panama-Pasifik Sergisinde ve 1916'da Santa Barbara'da ruhsat alabildiler ve bu sefer başarıya ulaştılar. İki kardeş birkaç ay içinde uçuş gösterileri, uçakla şehir turları ve film çekimlerindeki uçuşlarla birkaç bin dolar kazandılar.
Kendi Şirketleri 1916 yılında Santa Barbara'da Loughead Aircraft Manufacturing Company adı altında kendi şirketlerini kurdular ve, tasarımlarla hesap işlerinden sorumlu olan John K.Northrop ile birlikte turistik turlar için on kişilik iki motorlu bir uçağın yapımını gerçekleştirdiler. Fl-Deniz Uçağı adı altındaki bu uçak Birinci Dünya Savaşı'nda Amerikan donanması tarafından test edildiyse de, bekledikleri büyük siparişi alamadılar. Loughead bunun üzerine uçağını F-lA Kara Uçağı olarak değiştirdi. Çekimser davranan orduya uçağının uzun mesafeli uçuşlara uygunluğunu gösterebilmek için, Loughead 1918 Kasım ayında ilk transkontinantal (kıtayı boydan boya kateden) uçuşla ülkenin başkenti Washington'a uçmaya kalktıysa da, bir motor arızasından ve bir ara inişten sonra, bu girişiminden vazgeçmek zorunda kaldı. Uygun bir fiyata tek kişilik bir uçağı "fakir adamın uçağı" olarak satma girişimi de başarılı olamayınca, şirketlerini .1920/21 sıralarında kapatmak zorunda kaldılar. Loughead de Hollywood'da emlak komisyonculuğuna soyundu.
Yeniden Kurulan Şirket Yeni finansörü Fred S.Keeler (başkan), Northrop (başmühendis) ve Tony Stadlman (fabrika yöneticisi) ile birlikte, Loughead 1926'da Lockheed Aircraft Corporation adlı şirketi kurdu. Hollywood'da bir garajda "Vega"yı ürettiler. Hızlı beş kişilik uçaklarıyla başarıyı yakaladılar: George Hubert Wilkins 1928'de "Golden Eagle" (Altın Kartal) ile tarihin ilk başarılı Kuzey Kutup ve Güney Kutup uçuşuna çıktı. "Vega" satış rekorları kırdı ve Lockheed, uçakları bundan böyle çok sayıda dünya rekoru kıran, başta gelen bir uçak postası ve yolcu uçağı şirketi olarak ün saldı.
Northrop 1928'de kendi şirketini kurunca Lockheed'in yenilik yapmak arzusu duruldu. Şirketi bir yıl sonra Detroit Aircraft Corporation adlı piyasa devi tarafından yutuldu. Beklentileri gerçekleşmeyen Loughead bu işten çekildi ve hisselerini sattı.
İkinci Başlangıç Loughead Glendale/Kaliforniya'da, başarı kaydedemeyen, Louckheed Brothers Aircraft Corporation adlı şirketi kurdu ve iki motorlu, beş kişilik bir uçak olan "Olympia Duo-four" modelini tasarladı. Dört yıl sonra adını kesin olarak Lockheed olarak değiştirdi ve izleyen zamanda giderek ABD ordusu için yaptığı tasarılara yoğunlaştı. Lockheed İkinci Dünya Savaşı'nda Grand -Rapids/Michigan'da donanmanın savaş uçakları için parça üreten bir fabrikaya müdür oldu: 1945'ten sonra yeniden emlak komisyonculuğuna yöneldi ve 50'li yıllarda eski başarılı şirketine danışman olarak döndü. 1961'de Tueson/Arizona'da inzivaya çekilen Lockheed burada 80 yaşında öldü.
Robert Bosch (1861 - 1942)
Alman sanayici Bosch motorlu araçlar için elektrik donanımı üreten dünya çapında başta gelen firmayı küçük bir tesisatçı dükkanından başla***** kurdu. 20. yüzyılın başında hemen hemen her otomobile takılan manyetoyu geliştirerek dünya çapında ünlendi.
Bosch Schwaebische Alb dağlarında bir köy olan Albeck'de bir çiftçi ailesinin oniki çocuğunun onbirincisi olarak dünyaya geldi. Ailesinin başlıca gelir kaynağını, arabacıların geceledikleri ve atlarını değiştirdikleri bir han oluşturuyordu. Tren hattı döşendiğinde ailece Ulm'e taşındılar. Bosch ince tesviyecilik dalındaki çıraklığını tamamladıktan sonra ülkesinden ayrıldı. 1884'te ABD'ye giderek burada Thomas Alva Edison ile birlikte çalıştı ve ardından da İngiltere'ye gitti. Ondan iki yıl sonra da 10.000 marklık bir sermaye ile Stuttgart'ta bir tesisat, ince tesviyecilik ve elektroteknik şirketi kurdu. 1887'de bir arkadaşının kızkardeşi olan Anna Kayser ile evlenerek iki çocuk sahibi oldu.
Bosch, bir makinacı kalfa ve bir çırak çocukla birlikte her türlü elektrik tesisatı onarıyor ve telefon, ev telgrafı ve paratoner (yıldırımsavar) gibi aygıtları monte ediyordu. 1887'de gazlı motorlar için ürettiği manyetoyu izleyen yıllarda giderek geliştirdi. Elde ettiği başarılar yüzünden tesisatçı firmasının kapasitesini gözünde büyüttü. Yeni makine alımı için fazla yatırım yaptı ve 1890'da parasal sıkıntıya düştü. Ancak 1897'de ekonomik sıkıntısını atlatabildi.
Kendisi tarafından üretilen manyeto artık bir motorlu araca, bir Dioa-Bouton Üç Tekerleklisine takılabildi. Bosch bundan beş yıl sonra kesin başarıya ulaştı. Proje mühendisi Gotdob Honold bujilerle bir yüksek gerilim manyetosu geliştirdi. Bir aygıt ateşleme hızı ve dakiklik açısından tüm rakip firmaların ürünlerinden üstündü. Ayrıca hızlı çalışan benzinli motorların geliştirilmesi üzerinde etken oldu. Aradan çok geçmeden Bosch hemen hemen bütün büyük otomobil firmalarından sipariş almaya başladı.
Yeni yüzyıla girdikten birkaç ay sonra, bu arada 45 kişi çalıştıran Bosch, Stuttgart'a taşındı. Elektroteknik fabrikasını plânlarken ABD'de edindiği deneyimlerden yararlandı. Modera iş bölümünü göz önünde tutarak imalathanelerini donattı. Sık sık "Kızıl Bosch" olarak nitelendirilen sanayici, Almanya genelinde ancak 1918'de kabul edilen 8 saatlik iş gününü 1906'da uygula***** sosyal tutumunu kanıtladı.
1910'da fabrikasında çalışanlara Cumartesileri öğleden sonra izin verdi. Diğer işletmelerin çoğunda o tarihte haftada altı tam gün çalışılıyordu. Şirketi 1913'te 7 haftalık bir işçi mücadelesine sahne olunca, Bosch işverenler birliğine katıldı. O tarihe kadar bu örgüte üye olmayı reddetmişti.
Birinci Dünya Savaşı patlak vermeden önce Bosch ürünlerinin % 90'ını dış ülkelere satıyordu. Şirketi, motorlu taşıtlar için buji, ışık makinesi, akü, starter, far vb. parçalardan oluşan ilk standart elektrikli donanımı sunuyordu. İngiltere, Fransa ve ABD'de kendi şirketleri ve temsilcilikleri bulunmaktaydı. Her ne kadar savaş başladığında dış ülkelerden sağladığı kazanç elden gittiyse de, savaş için yaptığı üretim bunu kat kat çıkartıyordu. Bosch bu kazancının büyük bir bölümünü Neckar kanalının inşası için kurulan bir vakfa devretti. 1916'da firmasını anonim şirkete çevirdi.
Her zaman teknikteki yenilikleri göz önünde bulunduran Bosch, Birinci Dünya Savaşı sona erdikten sonra araştırmaya büyük paralar ayırdı ve işletmesini giderek büyüttü. Özel hayatında 20'li yıllarda kaderin birkaç sillesine katlanmak zorunda kaldı. Oğlu mültipl skleroz hastalığından öldüğü gibi, çocuğunun ölümünü kabullenemeyen karısı da geçirdiği ağır depresyonlar yüzünden hastanelerde bakılmak zorunda kaldı. Bosch 1926'de boşandı ve bir yıl sonra Margarete Woerz ile evlenerek bir kız çocuk sahibi oldu.
Yine 1927'de çalışanlara şirkette uzun yıllar çalıştıktan sonra, emekliliklerinde parasal destek sağlayan Bosch Yardımı adı altında toplumsal bir kuruluşu hayata geçirdi. Ne var ki, 30'lı yılların başındaki dünya ekonomik buhranı 1937'den beri Robert Bosch GmbH adını taşıyan bu kuruluşu da etkiledi. Satışlar hissedilir derecede gerilerken çalışanların kimisine yol vermek gerekti.
Bosch' un fabrikaları İkinci Dünya Savaşı'nda geniş çapta yıkıldılarsa da kendisi buna tanık olmadı. Şirketin kurucusu 1942 yılinda 80 yaşında Stuttgart'ta hayata veda etti. Fabrikaları yeniden inşa edildikten sonra üretim yelpazesine buzdolapları ve diğer elektrikli ev aletleri eklendi.
Arthur Von Hippel (1898 - 2004)
Radarın mucidi Arthur Von Hippel 1898 yılında Almanya'da dünyaya geldi.
Maddenin molekül yapılarına ilişkin çalışmalarıyla da tanınan Von Hippel, Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nde Laboratory for Insulation Research kurumunun kurucusu ve başkanıydı. Von Hippel, geliştirdiği radarların İkinci Dünya Savaşı’nda kullanılamasından dolayı Başkan Truman’dan takdirname almıştı.
Material Research Society, Von Hippel’in bilimsel çalışmalar yaptığı malzeme bilimi ve mühendisliği alanında yeni buluşlara imza atan bilim adamlarına verilmek üzere, Von Hippel’in adına 1976 yılında bir nişan verme kararı almıştı.
NAZİ BASKISINDAN MIT’E
Almanya Rostock doğumlu Von Hippel, 1930 yılında birlikte çalıştığı Nobel ödüllü fizikçi James Franck’ın kızı Dagmar ile evlendi. Hitler iktidarında Nazi baskısı nedeniyle 1933 yılında Almanya’yı terkeden Von hippel, önce Kopenhag’ta Niels Bohr Enstitüsü’nde çalıştı. Ardından ABD’ye göçen Von Hippel, MIT’de çalıştıktan sonra 1965 yılında emekli oldu.
ABD’nin Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nün (MIT) kıdemli öğretim üyelerinden ve 1940’larda radarın gelişiminde çok önemli payı olan bilim adamı Arthur von Hippel, 4 Ocak 2004 günü 105 yaşında hayata veda etti. Massachusetts eyaleti Weston kentinde 65 yıldır yaşayan Von Hippel’in bir kızı, 4 oğlu, 11 torunu ve 7 torun çocuğu bulunuyor.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder