Vakum

hava boşluğu demektir. Sözcük olarak, "boş" anlamındaki Latince vacuus' tan gelir. Eğer tam bir vakum, yani gerçek bir hava boşluğu elde edilebilseydi, bu, içinde katı, sıvı ya da gaz biçiminde hiçbir madde türü (bak. Madde) bulunmayan bir ortam olurdu. Ama böyle bir vakum hiçbir zaman var olmamıştır. Bir zamanlar uzay boşluğu­nun gerçek bir vakum olduğu sanılırdı, ama bugün bu uzayın çok az miktarlarda da olsa çeşitli gazlar, özellikle hidrojen içerdiği ve bazı kesimlerinde de toz parçacıklarının bu­lunduğu bilinmektedir.

Kısmi vakum yaratmak için özel vakum pompalarından yararlanılabilir. Kısmi va­kum, belirli bir ortamdaki gazlann görece küçük bir yüzdesi boşaltılarak elde edilmişse yumuşak ya da alçak vakum, büyük bir yüzdesi boşaltılarak elde edilmiş ve böylece ortamın basıncı atmosfer basıncının önemli ölçüde altına düşürülmüşse sert ya da yüksek vakum olarak nitelenir.

Vakumlar çeşitli amaçlarla yaratılır ve kullanılır. Vakum etkisinden yararlanılan

ELEKTRİKLİ SÜPÜRGE ve TERMOS ayrı maddelerde ele alınmıştır. Elektrik ampullerindeki kısmi vakum, filamanın (telin) hava­daki oksijenin etkisiyle yanıp gitmesini önler. Televizyon alıcıları, parçacık hızlandırıcıları ve elektron mikroskopları da aralarında ol­mak üzere pek çok modern elektronik ve bilimsel aygıtın temel devre elemanı elektron lambasıdır (vakum lambası).

Yiyecek, içecek ve ilaç sanayisinde de vakum etkisinden yararlanılır. Vakum altın­daki sıvılar atmosfer basıncındakinden daha düşük sıcaklıklarda kaynar. Konsantre meyve suyu ya da süt üretiminde vakumda buharlaş­tırma yöntemi uygulanır, böylece ürünün tadında ve niteliğinde herhangi bir değişiklik olmaz. İşlenmiş pek çok besin maddesi ve bazı ilaçlar vakum altında paketlenir ve böy­lece bunların daha uzun bir süre taze kalmala­rı sağlanır.