PLÜTON, Güneş'in
çevresinde dolanan dokuz büyük gezegenden en uzakta olanıdır. En son
keşfedilen gezegen olan Plüton'u 1930'da ABD'li astronom Clyde Tombaugh ortaya
çıkardı. Ama bu keşiften daha önce ABD'li astronomlar Percival Lowell ve
William H. Pickering, Neptün gezegeninin hareketlerini dikkatle izleyerek,
ondan da ötede bir başka gezegenin olması gerektiğini ileri sürmüşlerdi. Bu
varsayıma dayanan Tombaugh 1929'da, Arizona'daki Flagstaff'ta kurulu olan
Percival Lowell Gözlemevi'nde, gökyüzünün bu yeni gezegenin bulunma olasılığı
olan bölgesini fotoğraflar çekerek taramaya başladı. Birkaç gün arayla çekilmiş
fotoğrafları dikkatle karşılaştıran Tombaugh, gezegenin arka plandaki
"sabit" yıldızlara göre hareketini saptayarak Plüton'un varlığını
belirledi.
Plüton adını, Eski Yunan ve Roma mitolojisindeki
yeraltı tanrısı Plüton'dan (Hades) alır. Son derece soğuk ve ürkütücü, ama o
denli de gizemli, uzak bir gezegendir. Plüton' dan Güneş, uzayın öbür sayısız
yıldızı arasında kalan parlakça bir yıldız olarak gözükür. Yer'den
bakıldığında ise Plüton soluk bir yıldıza benzer; en güçlü teleskoplarla bile
Plüton'u net ve belirgin bir teker halinde görmek olanaksızdır.
Plüton'un Güneş'e olan ortalama uzaklığı 6
milyar km kadardır. Aslında Plüton, Güneş
sisteminin, Güneş'e en uzak
yörüngede dolanan gezegenidir. Ama Plüton'un elips biçimli yörüngesi öbür
gezegenlerin yörüngesinden daha basıktır ve bu yüzden Güneş çevresindeki
dolanımı sırasında Neptün'ün izlediği yörüngenin içinden geçer. Saniyede ortalama
3 km kadar bir hızla yol alan Plüton, Güneş çevresindeki dolanımını 248 yıldan
biraz daha uzun bir sürede tamamlar.
Plüton
çok soluk göründüğünden, astronomlar bu gezegenin oldukça küçük olduğuna
inanmaktadırlar. Gezegenin çapının yaklaşık 3.500 km olduğu sanılmaktadır; yani
Plüton ve Ay yaklaşık aynı büyüklüktedir. Plüton'un yapısının hangi maddelerden
oluştuğu tam olarak belirlenememiştir; ama pek çok astronom gezegenin donmuş
metan gazından oluştuğunu düşünmektedir. Gezegenin yoğunluğu ve kütlesi de tam
olarak saptanamamıştır, ama yoğunluğunun suyunkinden az olduğu tahmin
edilmektedir. Bu kadar küçük ve soğuk (yaklaşık -213°C) bir gezegende atmosferin
bulunması da çok küçük bir olasılıktır.
1978'de
ABD Deniz Kuvvetleri Gözlemevi'nden James W. Christy ve Robert S. Harrington,
Plüton'un çevresinde bir uydunun bulunduğunu saptadılar. Gezegenin çevresindeki
bir tam dolanımını 6,39 Dünya gününde tamamlayan bu uyduya, gene mitolojide
ölüleri Styks Irmağı'ndan geçirerek Hades'e götüren sandalcı Kharon'un adı verildi.
Astronomlar Kharon'un çapının Plüton'un yarıçapından daha büyük olduğunu
sanmaktadırlar.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder