POLİS, kent ya da ülke çapında kamu
düzeninin ve güvenliğin sağlanması, suçların önlenmesi, suçluların izlenmesi,
yakalanması ve yasaların uygulanmasıyla görevli kişi ya da kurumdur. Polis
örgütü, tüm ülkeyi kapsayan merkezi bir biçimde ya da yerel olarak örgütlenebilir.
İnsanlık tarihinde polisin kolluk gücü olarak
ortaya çıkışı çok eskiye dayanır. İS 1.
yüzyılda Roma İmparatoru
Augustus Caesar Roma kenti için özel bir polis gücü oluşturmuş ve bu örgüt
yaklaşık 350 yıl boyunca işlevini sürdürmüştür. Kutsal Roma-Germen İmparatoru
Şarlman ise İS 800'de yeni bir polis gücü kurmuştur.
Düzenli polis örgütlerinin ortaya
çıkışı devlet yapısının karmaşıklaştığı daha yakın çağlara rastlar. Polisin
günümüzdeki biçimine uygun olarak örgütlendiği ilk kent Londra'dır. 18.
yüzyılda Londra kenti için oluşturulan yerel kolluk gücü sokaklarda dolaşarak
suç işlenmesini engelleme görevini üstlenmiştir. 19. yüzyılda polis örgütü
artık tüm İngiltere çapında örgütlenmişti.
Bütün dünyada polis değişik yollarla denetlense ve
yönetilse de görevleri genellikle birbirine benzer. Polis her ülkede özel ilgi
alanına göre belirli bölümlere ayrılarak örgütlenir.
Polis gücünün temelini oluşturan üniformalı
polisler belirli bölgelerde devriye gezerek yasaları çiğneyenleri yakalar ve
suç işlenmesini önlemeye çalışır. Buna önleyici kolluk görevi denir. Bu bölümün
içerisinde, genellikle kalabalıklara, toplu gösterilere ve ayaklanmalara
karşı kullanılan atlı polisler ile Türkiye'deki "Çevik Kuvvet" gibi
özel birimler de bulunur. Özel olarak yetiştirilmiş polis köpekleri insan,
uyuşturucu ve patlayıcı aramasında kullanılabilir. Trafik polisi ise motorlu
araçlar yasasını uygulamak ve trafik kazalarında suçluyu bulmakla görevlidir.
Dedektiflik
bölümü ya da sivil bölüm cinayet ve benzeri suçların soruşturulması ile
ilgilenir. Genellikle bilgisayarlar ile tutulan suç kayıtları ve parmak izleri
şüpheli kişilerin belirlenmesine yardımcı olur. Haberleşme bölümünün başlıca
görevi devriye gezen polis arabalarını ya da motosikletli polisleri olay
yerlerine göndermektir.
Bazı
ülkelerde suçlu çocuklarla ilgilenen, çocukların suçtan korunmasını ve
izlenmesini sağlamakla görevli bir çocuk bölümü de bulunur. Bu bölüm toplum
içerisinde sorun olabilecek küçük suçlulara, yasal açıdan yol göstericilik
görevini de üstlenir. Polis gücünün büyüklüğüne bağlı olarak, polis örgütünde
uyuşturucu ya da dolandırıcılık masası gibi bölümler de yer alabilir. Polis,
yasaları uygulamak için yasal sınırların dışında bir güç kullanamaz, görevli
olduğu bölgenin dışına da çıkamaz. Buna karşılık "sıcak takip" kuralı
gibi yasal düzenlemelerle, polise komşu bölgede de suçluyu izleyebilme yetkisi
tanınmıştır.
Osmanlı İmparatorluğu döneminde kolluk görevleri askeri
birlik niteliğindeki özel birimlerce yerine getirilirdi. Tanzimat döneminde
ilk kez ayrı bir kolluk gücü olarak kurulan zaptiye örgütü 1846'da Zaptiye
Müşrutiyetine bağlandı ve bu örgüt 1879'da yerini Zaptiye Nezareti'ne bıraktı.
II. Meşrutiyet döneminde (1908-18) Zaptiye Nezareti kaldırılarak, daha sonra
Cumhuriyet dönemindeki Emniyet Genel Müdürlüğü'ne de kaynak olan yeni bir
örgütlenmeye gidildi.
Türkiye'de bugünkü polis örgütü 1937'de Emniyet
Teşkilatı Kanunu'na göre kuruldu. İçişleri Bakanlığı'na bağlı olan Emniyet Genel
Müdürlüğü merkez, taşra ve yurtdışı bölümlerinden oluşur. Jandarma ile birlikte
genel kolluk hizmeti gören polisler üniformalı ya da sivil olabilirler. Örgütün
elemanlarını yetiştiren başlıca kurum, Emniyet Genel Müdürlüğü'ne bağlı polis
kolejleridir; amir ve yöneticileri yetiştiren bir de Polis Akademisi vardır.
Polisin
görev ve yetkileri geniştir, ama bunların yasal sınırları içinde yerine
getirilmesi gerekir. Bu konuları düzenleyen, 1934'te çıkarılan Polis Vazife ve
Selahiyet Kanunu bugüne kadar çeşitli değişiklikler geçirmiş, polisin ilgi
alanını belirleyen sınırlar giderek genişlemiştir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder