PLUTARKHOS
(İS 46-120). Yunanlı yazar Plutarkhos, yazmış olduğu çok sayıda deneme ve
yaşamöyküsüyle 15. yüzyıldan bu yana hem batıda, hem doğuda pek çok düşünürü ve
yazarı etkilemiştir. Felsefe dersleri veren, bir felsefe okulunu yöneten ve
kent yönetiminde çeşitli görevler üstlenen Plutarkhos'un geniş bir çevresi
vardı ve sık sık gezilere çıkardı. Birçok kez Roma'ya gitti.
Plutarkhos'un
yazar olarak ünü, önde gelen 50 kadar Yunanlı ve Romalı'nın yaşam öykülerini
içeren
Hayatlar (Bioi paralleloi) adlı yapıtından kaynaklanır.
Bunlardan, meslekleri ya da kişilikleri benzeyen 40'ı ikişer ikişer ele
alınmış ve karşılaştırmalı olarak anlatılmıştır. Örneğin, Plutarkhos Yunanlı
bir generalin yaşamöyküsünü, ona çok benzediğini düşündüğü Romalı bir
generalin yaşam öyküsüyle karşılaştırmış ya da biri Yunanlı, öbürü Romalı olan
iki devlet adamı kişilikleri, başarıları, doğum ve ölümlerine ilişkin
bilgilerle Hayatlar'Adi yer almıştır. Amacı
örnek davranış kalıplan oluşturmak olan Plutarkhos, bu yapıtıyla Yunanlılar ve
Romalılar arasında karşılıklı saygıyı artırmak düşüncesindeydi,
Plutarkhos
aynı zamanda bir Roma yurttaşıydı. İleri yaşlarında doğum yeri olan Yunanistan'ın
kuzeyindeki Khaironea'ya çekildi.
Nükteli
bir dil kullanan yazar, kaleme aldığı yaşamöykülerinin arasına yer yer gülünç
öyküler serpiştirmiş ve ünlülerin tuhaf alışkanlıklarına değinmekten de geri
kalmamıştır. Çoğu zaman Güneş ve Ay tutulmalarının oluşumunu, bazı
geleneklerin nasıl başladığını ya da bir sözcüğün nasıl anlam kazandığını da
açıklamıştır. Plutarkhos'un önemli bir başka yapıtı da 60'tan fazla denemeden
oluşan Ethika'dır (Latince'de Moralia). Çoğu söylev ya da diyalog niteliğindeki
bu denemelerde din, siyaset, felsefe, edebiyat ve ahlak konularını çeşitli
yönleriyle ele almıştır. Bu denemeler, Hayatlar'la
birlikte, özellikle 16. yüzyılda çok etkili olmuştur. Fransız yazar Montaigne
ünlü Denemeler'ini {Essais 1580- 88)
Plutarkhos'un Ethika'sını okuduktan sonra
yazmıştır. İngiliz oyun yazarı William Shakespeare ise Hayatlar'm Thomas North'un yaptığı çevirisini
nerdeyse ezbere biliyordu ve Roma tarihinden esinlendiği bazı oyunlarında bazı
bölümleri olduğu gibi kullanmıştır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder