PİRİNÇ.

PİRİNÇ. Bakır ile çinko metallerinin karışı­mından oluşan alaşımlara pirinç denir. Pirinç­te bakır oranı yüzde 60-90, çinko oranı ise yüzde 10-40 arasında değişir. Eskiden bakır kalay alaşımlarına da pirinç denirdi; ama bu alışımların asıl adı tunçtur; tunca bazen bronz da denir. Pirincin ilk olarak doğu ülkelerinde bulunduğu sanılmaktadır. Avru­pa'ya ise ortaçağda geçmiştir.

Pirinç bakırdan daha sert ve daha sağlam­dır; bakır gibi aşınmaya ve paslanmaya karşı dayanıklıdır. Pirincin özellikleri içerdiği çinko oranına göre değişir. Çinko miktarı azaldıkça metal daha yumuşaklaşır ve kolayca dövüle­rek biçimlendirilebilir bir özellik kazanır; buna karşılık çinko oranı yüksek pirinçler daha sert ve kırılgandır. Çinko oranı yüzde 10-15 arasında değişen pirinçler kırmızı altın rengindedir; bunlar çok iyi dövülebilir; soğuk haldeyken biçimlendirilebilir, işlenebilir. Çin­ko oranı yüzde 30 olan pirinç altın renginde­dir ve oldukça üstün özelliklere sahiptir.

Bunlar sert olmakla birlikte gene de dövüle­rek işlenebilir, haddeden geçirilerek levha haline getirilebilir, tel, çubuk ve boru halinde çekilebilir. San pirincin çinko oranı yüzde 40'tır; bunlar daha sert ve dayanıklıdır, dövü­lerek işlenemez, ama kalıplara dökülebilir ya da sıcak haldeyken ekstrüzyon yöntemiyle (belirli biçimdeki bir delikten zorla geçirile­rek) ya da preslenerek biçimlendirilebilir. Başka özel pirinç türleri de vardır.

Pirinç genellikle elektrikli fırınlarda üreti­lir; bu fırınlarda sıcaklık ve erime koşullan titiz biçimde denetlenir. Önce bakır eritilir, daha sonra bu eriyiğe çinko külçeleri atılır; elde edilen alaşım kalıplara dökülerek yassı pirinç kütükleri elde edilir. Metalin iyi biçimlendirilebilmesi için döküm sonrasında soğu­manın yavaş olması gerekir. Pirincin sağlamlı­ğını, paslanmaya karşı dayanıklılığını artır­mak ve bazı başka özel nitelikler kazandır­mak için, alaşıma bazen az miktarda başka metaller, özellikle de kurşun ve manganez katılır.

Pirincin çok değişik kullanım alanları var­dır. Pirinç paslanmaz; onun için makine yataklarının ve sürekli nem gören pompa ve makine parçalarının yapımına çok elverişlidir. Dişliler, pervane kanatları, buhar borularının bağlantı parçaları, valfler, vidalar ve başka pek çok makine parçası genellikle pirinçten ZEFA yapılır. Pirinç çok iyi parlatılabilir ve bu nedenle de çaydanlık, tepsi, lamba, şamdan gibi bezemeli eşya yapımında kullanılır.