PİRİNÇ

PİRİNÇ. Tahıl bitkileri içinde buğdaydan sonra en çok yetiştirilenlerden biri olan pirinç (Oryza sativa) dünyadaki en önemli bitkisel besin kaynaklarındandır. Aslında dünyanın batı bölümünden çok doğusunda önem taşı­yan bu değerli tahıl özellikle Asya'nın Çin, Japonya ve Hindistan gibi fazla nüfuslu ülke­leri ile Malezya ve Filipinler gibi sıcak yörele­rinde halkın temel besinini oluşturur. Dünyadaki toplam pirinç üretiminin yüzde 90'ı Asya'da gerçekleştirilir.

Eskiçağlardan beri yetiştirilen pirincin orta­ya çıkışma ilişkin ilginç bir Çin efsanesi vardır. Bu efsaneye göre, bir kıtlık zamanında balık tutmaya giden, ama balık yerine kurba­ğalar kralını yakalayan küçük bir köylü kızı kurbağayı serbest bırakınca, balık ağının ince deliklerinden geçen güneş ışınları pirinç tane­lerine dönüşüvermiştir. Gerçekte pirincin Avustralya ve Hindistan'da göl kıyılarında yetişen yabani bir bitkiden türediği sanılmaktadır. Hindistan'dan Çin'e, oradan da başka ülkelere yayıldığı düşünülen bu değerli tarım bitkisinin İÖ 3000'lerde Çin'de yetiştirildiği bilinmektedir. Büyük İskender İÖ 4. yüzyılda Babil'i ele geçirdiğinde Dicle ve Fırat kıyıla­rında pirinç tarımı yapılıyordu. Pirinç Avrupa'ya 15. yüzyılda, Kuzey Amerika'ya ise 17. yüzyılda götürülmüştür.

Buğdaygiller (Gramineae) familyasında yer alan öbür tahıllar gibi pirincin de boğumlu ince uzun bir gövdesi (sapı) ve saçak kökleri vardır. Şerit biçimindeki ince uzun yaprakla­rın her biri, çıktığı boğumu bir kın gibi sarar. Pirincin çiçekleri gövdenin ucunda bileşik salkımlar halinde bulunur. Salkımlar çok sayı­da başakçıktan oluşur; her başakçıkta tek bir çiçek vardır. Bu çiçekler döllenerek olgun bir tohuma, yani pirinç tanesine dönüşür. Tane­lerin her biri "kavuz" denen bir kılıfla örtülü­dür. İşte bu kavuzlu taneler, hatta bitkinin kendisi yaygın olarak "çeltik" adıyla anılır.