NERGİS.
Alımlı ve hoş kokulu çiçekleri nedeniyle birçok ülkede süs bitkisi olarak
yetiştirilen nergislerin, başta Avrupa olmak üzere, kuzey ılıman kuşakta
kendiliğinden yetişen 40 kadar türü vardır. Nergisgiller (Amaryllidaceae) familyasının Narcissus
cinsni oluşturan bu bitkilerin adı Yunan mitolojisindeki Narkissos'un adından
gelir. Mitolojice göre sudaki görüntüsüne âşık olup ona kavuşmak için ölümü
seçen güzeller güzeli Narkissos'un öldüğü yerden nergisler bitmiştir.
Soğanlı bitkilerden olan nergislerin, toprağın hemen
yüzeyinden çıkarak bir arada öbekler oluşturan ince uzun, sivri uçlu ve yassı
yapraklan vardır. Ortalama 50 cm boyundaki bu yaprakların bazı türlerde 1 metreye
kadar uzadığı" da olur. Nergislerin rüzgârlı havalarda nazlı nazlı
sallanan eğri boyunlu çiçekleri hafifçe yassılaşmıştır. Çiçekler, içi boş ve
uzun bir sapın ucunda tek tek ya da çoğunlukla ikiden başlayarak altı taneye
kadar bir arada açar. Her bir çiçek ortadaki çanak ya da boru biçimli bir
yapıyı çevreleyen altı taçyapraktan oluşur. Genellikle bu orta bölüm koyu sarı,
taçyapraklar sarımsı beyaz ya da tümüyle sarıdır. Çiçeklerin sapa bitiştiği
yerde zarsı ya da kâğıtsı bir kılıf bulunur.
Nergis çiçekleri arıların yardımıyla tozlaşır.
Ortadaki
"çanağın" içine girerek gövdesine yapışan çiçektozlarını başka
çiçeklere taşıyan arılar tozlaşmayı ve döllenmeyi sağlar. Ama, örneğin yağışlı
havalar gibi, arıların çiçeklere konmadığı zamanlarda çiçekler kendi kendine
tozlaşır; erkekorganlardan saçılan çiçektozları aynı çiçeğin dişiorganına
konarak çiçeği döller. Böylece arıların olmadığı durumlarda bile çiçek
döllenerek tohum vermeyi sürdürür.
Bahçecilikte
nergisler soğandan üretilerek çoğaltılır. Bir nergis soğanı bitki solduktan
sonra sökülmeyip toprakta bırakılacak olursa gelecek yıl yeniden çiçek ve
yaprak verir. Bugün, kesme çiçek ya da bahçe çiçeği olarak yetiştirilen
nergislerin melezleme yoluyla üretilmiş 10 binden çok çeşidi vardır. Doğada
kendiliğinden yani yabani olarak yetişen nergislerden daha iri olan bu süs
çeşitlerinin bazısı katmerli çiçekleriyle dikkati çeker. Bazı türlerinden ise
parfüm sanayisinde kullanılan hoş kokulu bir yağ çıkarılır. Bunların başında
"fulya" adı verilen, baygın kokulu bir nergis türü (Narcissus jonquilla) gelir.
Nergisler
alımlı çiçeklerinden ötürü lale, sümbül ve gül gibi, şiirlere ve halk
ozanlarının türkülerine konu olmuştur.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder