MÜZELER VE SANAT GALERİLERİ. Müzeler ve sanat galerileri sanatsal, bilimsel,
kültürel ya da tarihsel değeri olan nesnelerin toplandığı, korunduğu,
incelendiği, sergilendiği yerlerdir. Müze sözcüğü Yunanca'da güzel sanatların
esin tanrıçaları "Musalar'ın tapınağı" anlamına gelen museion sözcüğünden
türetilmiştir. Başlangıçta yüksek eğitim kurumları için kullanılan bu terim ilk
kez 15. ve 16. yüzyıllarda Rönesans döneminde bugünkü anlamında kullanılmaya
başlandı.
Avrupa'da, özellikle Rönesans döneminde, krallar ve
prenslerin yanı sıra, İtalya'daki Floransalı ünlü Medici ailesi gibi, güzel
sanatlara ilgi duyan birçok soylu ve varlıklı kimse sanatçıları koruyor,
saraylarını süslemek için yapıtlarını satın alıyordu. Sonraki yüzyıllarda
ticaretin gelişmesiyle zenginleşen tüccarlar da sanatçılarla ilgilenmeye ve
değerli buldukları yapıtları
toplamaya
başladılar. Müzeler başlangıçta fosillerin, taşların, kabukların ya da
bitkilerin de yer aldığı çeşitli nesneleri barındıran özel koleksiyonlar
biçimindeydi. Müzelerin gelişimi bu özel koleksiyonların bazılarının halka
açılmasıyla gerçekleşti. Floransa'da dünyanın en büyük sanat galerilerinden
biri olan Uffizi Galerisi, aslında Medici ailesinin özel koleksiyonuydu. Bugün
dünyanın en önemli müzelerinden biri olan Londra'daki British Museum ise
İngiliz hükümetinin 1743'te üç değişik koleksiyonu "sadece uzman kişilere
değil, halkın yararına ve kullanımına açma" kararıyla oluştu.
Müze
Türleri
Doğa
tarihi, bilim ve teknoloji, sanat ürünleri ve antika eşyalar gibi çeşitli
koleksiyonları içeren genel müzeler olabildiği gibi, yalnızca tek bir konuda
uzmanlaşmış müzeler de vardır. Sanat müzeleri ve sanat galerileri genellikle
resim ve heykel gibi sanat ürünlerini sergiler. Genel sanat müzeleriyse resim
ve heykelin yanı sıra grafik ve dekoratif sanat yapıtlarını da barındırır. Bazı
müzeler de doğu sanatları, modern sanatlar ya da halk sanatları gibi özel bir
sanat dalının kapsamına giren yapıtlara yer verir.
Günümüzde artık üretilmeyen eski model trenlerin,
uçakların, otomobillerin ya da yöresel mimarlık örneklerinin açık alanlarda
sergilendiği açık hava müzeleri de vardır. Bazı ülkelerde, özellikle kırsal
kesimlerde yaşayan halka ulaşmak amacıyla, gezici müzelere rastlanır. Çocuklar
için özel bölümleri olan ya da özellikle çocuklar düşünülerek kurulan müzelerde
görsel ve işitsel gereçler aracılığıyla küçük izleyiciler katılıma özendirilir.
Müzelerin işi değerli ve
ilginç nesnelerden oluşan koleksiyonları saklamak, korumak ve bunları
sergilemektir. Parçalar ziyaretçilere tanıtılmak ve bilgi vermek amacıyla
etiketlenir. Geçmişte müzelerde olabildiğince çok sayıda parça sergilemeye
önem verilir, serginin düzenlenmesi ve parçaların sunuluş biçimiyle pek
ilgilenilmezdi. Oysa günümüzde müze ve galerilerde düzenleme biçimine özel önem
verilmektedir. Bazı sergilerdeyse ziyaretçilerin gösterilere ve deneylere
katılmasına, özellikle çocukların sergide yer alan makine ve gereçleri
kullanmasına izin verilmektedir.
Müzelerin
yönetimi müze müdürlerinin sorumluluğundadır. Büyük müzelerde değişik
bölümlerden sorumlu, her biri kendi bölümü konusunda uzmanlaşmış, birden fazla
müze müdürü bulunur.
Bazı müzeler,
ziyaretçilerin sergilere ilişkin bilgi edinmeleri ve ilgi duymaları için seminer,
film gösterisi gibi eğitim amaçlı programlar hazırlar. Son yıllarda bu türden
eğitsel programlara daha çok önem veren müzelerin çoğu bir yandan da araştırma
ve çalışma yapmak isteyen uzmanlara ve sanatçılara çeşitli olanaklar
sağlamaktadır.
Müzeler çeşitli
yollardan toplanan parçalarla koleksiyonlarını genişletir. Arkeoloji müzeleri
yeni parçaları genellikle kazı alanlarından toplar. Bunun için kazı
bölgelerine konularında uzmanlaşmış kimselerden oluşan ekipler gönderilir.
Çeşitli kuş, hayvan ve bitki örnekleri sergileyen müzeler keşif gezileri yapmak
için doğa bilimleri uzmanlarını görevlendirir.
Bazı
koleksiyoncular koleksiyonlarının tümünü ya da birkaç parçasını kendi
istekleriyle müzelere bağışlar ya da müzeler bu parçaları sahiplerinden satın
alır.
Bir müzeye gelen parçalar önce ayrıntılı bir biçimde
incelenir, nerede, ne zaman, nasıl ve kimin tarafından yapıldığı belirlenir.
Daha sonra gerekliyse onarılır, fotoğrafı çekilir ve sınıflandırılır. Eğer
hemen sergilenmeyecekse uzmanlarca özenle saklanması ve korunması gerekir.
Parçaların ısı, nem ya da is gibi olumsuz etkenlere
karşı zarar görmeden korunabilmesi için çeşitli yöntemler uygulanır. Zarar
gören ya da bozulan parçalar uzun ve yorucu bir onarım işleminden geçer.
Müzeler zaman zaman düzenledikleri geçici sergiler
için başka müzelerden ya da özel koleksiyonculardan ve satıcılardan bazı parçaları
ödünç alabilir. Sergi sırasında müzedeki yapıtlara ilişkin ayrıntılı bilgi
içeren, çoğunlukla resimli kataloglar hazırlanır.
Parasal
Destek
Müzelerin
gerek koleksiyonlarını korumak ve genişletmek, gerek çalışanların ücretlerini
ödeyebilmek için düzenli bir gelire gereksinimi vardır. Bazı müzeler parasal
desteğini özel kişilerden ya da kuruluşlardan, bazıları da devletten sağlar.
Belirli ölçüde de olsa gelir sağlamak amacıyla giriş ücreti alan müzeler olduğu
gibi, ücretsiz olanları da vardır.
Türkiye'de
Müzecilik
Türkiye'de
müzecilik ilk kez 1846'da Damat Fethi Ahmed Paşa'nın girişimiyle başladı. Aya
İrini'de silahlar ve çeşitli tarihsel yapıtlar bir araya getirildi. Ama bu ilk
müze ziyaretçilere kapalı tutulmuştu. Türkiye'de müzecilik gerçek anlamda ilk
kez 1881'de, Osman Hamdi Bey'in müze müdürü olduğu dönemde gelişti. Sonradan
Topkapı ve Dolmabahçe sarayları, Ayasofya, Kariye gibi birçok tarihsel yapı
müzeye dönüştürüldü. Bugün İstanbul, İzmir, Afyonkarahisar, Hatay gibi kentlerdeki
çok önemli müzelerden başka hemen her kentte bir müze bulunmaktadır. Resmi
müzelerin yanı sıra İstanbul'daki Sadberk Hanım Müzesi ve Konya'daki Koyunoğlu
Müzesi gibi özel kuruluşlara ait müzeler de vardır.
Adana
Karatepe
Açıkhava Müzesi. Kadirli ilçesinde
İÖ 8. yüzyılda yaşamış olan Hitit Kralı Asistavandas'ın kendi adını vererek
kurmuş olduğu kale ve kent 1945'te bölgede başlatılan kazılar sonucu ortaya
çıkarıldı.
Afyonkarahisar
Afyonkarahisar Arkeoloji
Müzesi (1937). Taş Devri ve Tunç
Çağı'ndan kalma kaplar, madenden bıçak, silah ve baltalar, fildişinden
cerrahlık araçları, Kibele, Apollon, Eros ve Zeus heykelleri, ölü gömme töreni
kabartmalarından başka kitaplığında 8 bin kitap vardır.
Ankara
Anadolu Medeniyetleri
Müzesi (1967). Taş Devri ve Tunç
Çağı'ndan kalma arkeolojik buluntular, Hitit, Frig, Urartu sikkeleri ve altın
süs eşyaları sergilenmektedir.
İlk Türkiye Büyük Millet
Meclisi Müzesi (1961). 1923'te
cumhuriyetin ilan edildiği bu binada ilk meclisten kalma mobilya ve eşyalar,
Kurtuluş Savaşı'na ilişkin harita, plan ve belgeler, meclis üyelerinin
fotoğrafları bulunmaktadır.
Etnografya
Müzesi. Ankara'nın başkent
oluşundan sonra kurulan ilk müzedir. Anadolu'dan derlenmiş çeşitli giysi, el
işi, halı, ikilimden başka sini, kazan, mangal gibi bakır işçiliği örnekleri;
yazma yapıtlar ve minyatürler; çeşitli tekkelere ait eşyalar sergilenmektedir.
Gordion Müzesi (1965). Polatlı'nın Yassıhöyük köyünde Tunç Çağı,
Hitit ve Frig dönemi buluntuları sergilenmektedir.
Hatay
Hatay Arkeoloji Müzesi (1948). Çeşitli tarihsel yapıtların yanı sıra
dünyanın ikinci büyük mozaik koleksiyonunu barındırmaktadır. 2. ve 3. yüzyıl
Roma ve Bizans mozaiklerinden Sarhoş Dionysos ile Orpheus bunların en
güzellerindendir.
Tel Açana Açık Hava Müzesi.
İÖ 5500 - İÖ 3500 döneminden kalma saray ve tapınak kalıntıları vardır.
İstanbul
İstanbul Arkeoloji Müzesi (1880) üç bölümden oluşur: İstanbul Arkeoloji Müzesi'nde
Eski Yunan ve Roma yapıtları; Eski Şark Eserleri
Müzesi'nde Mezopotamya, Mısır
Anadolu ve İslamiyet öncesi Arabistan uygarlıkları yapıtları; Türk Çini ve Seramikleri Müzesi'nde çini ve seramikler sergilenir.
Resim ve Heykel Müzesi
(1937). Ünlü Türk heykelci ve ressamlarının yapıtları sergilenmektedir.
Topkapı Sarayı Müzesi
(1924). Dünyanın sayılı birkaç müzesinden biridir. Osmanlı Devleti'ne ilişkin
çok zengin bir eşya koleksiyonundan başka, değerli Çin ve Japon porselenleri,
Kutsal Emanetler, elyazmaları, minyatürler, hazine eşyaları ve Harem Dairesi
görülebilir.
Türk-İslam Eserleri Müzesi.
İlk kez 1913'te Evkaf-ı İslamiye adıyla kuruldu. 1927'de bugünkü adını aldı.
1984'te çağdaş müzecilik anlayışına uygun biçimde yeniden düzenlendi. Anadolu,
Iran, Kafkas ve Selçuk halıları, elyazmaları, etnografik eşyalar
sergilenmektedir.
İzmir
İzmir Arkeoloji Müzesi. 1927'de kurulduktan sonra 1951'de Efes, Bergama,
Milet, Afrodisias, Sart başta olmak üzere ilin çeşitli yerlerinde yapılmış
kazılardan buluntular sergilenmektedir.
Efes Arkeoloji Müzesi
(1929). Eski Yunan, Roma, Bizans, Selçuk ve Osmanlı yapıtları görülebilir.
Bergama Müzesi (1936). Arkeoloji ve etnografya olmak üzere iki
bölümden oluşmaktadır. Arkeoloji Eski Yunan, Roma ve Bizans buluntularını
kapsar. Yöreye özgü bakır ve ahşap araçlar, halı, kilim ve giysiler etnografya
bölümünde sergilenir.
Mevlana Müzesi. 1925'te tekke ve türbeler kapatıldıktan sonra
Mevlana Dergâhı ve Türbesi müze olarak düzenlendi. Mevlana'nın yapıtlarının
eski kopyaları, elyazmaları, ney, rebap, kudüm, tanbur gibi müzik aletleri,
tespihler, halılar, kumaş örnekleri ve dergâha özgü çilehane, mevlevi sofrası
ve dervişlerin semah öğrendikleri yer gibi görülebilecek ilginç bölümleri olan
bir müzedir.
Gety Müzesi (1954). Eski Yunan ve Roma yapıtlarının bulunduğu çok
zengin bir koleksiyon, 14.-20. yüzyıl Avrupa resminden değerli örnekler; ayrıca
12 bin ciltlik bir kütüphane. Chicago
Bilim ve Sanayi Müzesi (1926). New York Amerika Doğa Tarihi Müzesi (1869). Guggenheim Müzesi (1959). 20. yüzyıl
Avrupa ve
Amerikan sanatı.
Metropolitan Sanat Müzesi
(1870). Avrupa ve Kuzey
Amerika resim
sanatı ile dekoratif sanatlar. Modern Sanat Müzesi (1929). Çağdaş sanat ürünleri. Washington
Corcoran Sanat Galerisi (1869) Amerikan
sanatı. Smithsonian Enstitüsü (1846); ABD Ulusal Müzesi, Güzel Sanatlar Ulusal Koleksiyonu,
Ulusal Sanat Galerisi ve Uzay
Müzesi'ni
kapsar.
Deutsches Museum (1925). Bilim ve Teknoloji Müzesi.
Yeni Devlet Galerisi. Resim ve heykel.
Eski ve Yeni Pinakotek. Resim ve heykel.
Bavyera Ulusal Müzesi. Ortaçağdan günümüze Alman sanat yapıtları.
Yeni Ulusal Galeri. 19. ve 20. yüzyıl sanatı.
Pergamon Müzesi (19. yüzyıl başı). Eski Yunan sanatının
başyapıtlarından Bergama'da bulunmuş olan Zeus Sunağı'nın kabartmaları.
Hamburg Sanat Salonu (1850). Zengin resim, baskı, sikke ve madalyon
koleksiyonu.
Altona Müzesi. Halk sanatları, köy evi içleri, balıkçılık bölümü.
Yeni Güney Galler
Sanat Galerisi (1874). Yerli
sanatlarıyla birlikte Avustralya sanatı.
Victoria Ulusal
Galerisi (1859). Eski ustalar ve
Avustralya sanatı.
Viyana Sanat Tarihi Müzesi (1891). Doğu ve eskiçağ sanatı.
Doğa Tarihi Müzesi (1889). Mineraller ve antropoloji.
Topkapı Sarayı Müzesi'ni
gezen ziyaretçiler III. Selim'in bayram kabulü tablosunu inceliyorlar.
Eski Şark Eserleri Müzesi'nin Mezopotamya bölümü.
BELÇİKA
Brüksel
Güzel Sanatlar Kraliyet Müzesi (1830). Fransız, Flaman ve Hollanda resim sanatı.
BREZİLYA
Rio de Janerio
Ulusal Müze (1818).
Arkeoloji ve antropoloji.
FRANSA
Paris
Cluny Müzesi (1844).
Ortaçağ hazineleri.
Orsay Müzesi. Bir tren
istasyonuyken 1980'lerde müzeye dönüştürüldü. 19. ve 20. yüzyıl resim ve
heykelleri.
Louvre (1793). Dünyadaki
en büyük sanat koleksiyonu.
İnsanlık Tarihi Müzesi (1878). Etnografya.
Modern Sanatlar Müzesi, Pompidou Sanat ve Kültür Merkezi (1975). 1900'den sonraki modern sanatlar. Kültür ve
eğitim merkezi.
Doğa Tarihi Müzesi (1626).
HİNDİSTAN
Kalküta
Hint Müzesi (1814).
HOLLANDA
Amsterdam
Rijksmuseum (1885). Ulusal sanat yapıtları, Batı Avrupa
sanatından örnekler ve doğu sanatları.
Vincent van Gogh Müzesi (1973). Van Gogh'tan 300 resim ve 500 desen. Uzakdoğu
sanatı.
Tropenmuseum Kraliyet Tropikal Enstitüsü (1970'lerde) Tarih ve etnografya. Ortadoğu, Uzakdoğu
ve Latin Amerika halklarının yaşamları, töre ve gelenekleri.
Lahey
Kraliyet Resim Galerisi, Mauritshuis (1820). 15.-17. yüzyıllar Flaman sanatı.
İNGİLTERE VE İSKOÇYA
Londra
British Museum (1753). Çeşitli tarihsel nesneler ve sanat ürünleri.
Ulusal Galeri (1824). Eski ustalardan sanat ürünleri.
Bilim Müzesi (1857). Çeşitli buluşlar.
Tate Galerisi (1897). 19. ve 20. yüzyıl resim ve heykel sanatı.
Victoria ve Albert Müzesi (1852). Dokuma ve dekoratif sanatlar.
Edinburgh
İskoçya Ulusal Eski Eserler Müzesi (1870). Sikkeler ve
elyazmaları.
İskoçya Kraliyet Müzesi (1854). Arkeoloji ve sanat ürünleri.
İSPANYA
Madrid
Prado Müzesi (1787). Klasik Avrupa resim sanatı.
İSVEÇ
Stockholm
Doğa Tarihi Müzesi (1819).
İTALYA
Roma
Lateran Müzesi (1843). Hıristiyanlık'ta erken dönem sanatı. Milano
Leonardo da Vinci Bilim ve Teknik Müzesi. Floransa
Ulusal Müze (1865). Rönesans heykel sanatı. Uffizi Galerisi (16.
yüzyıl). İtalyan sanatı. Napoli
Ulusal Müze (1860). Pompei kalıntıları.
JAPONYA
Tokyo
Ulusal Müze (1872). Japon sanatı.
KANADA
Ottavva
Kanada Ulusal Galerisi (1880). Kanada resim
sanatı. Kanada Ulusal Müzesi (1842). Toronto
Ontario Bilim Merkezi (1965). Bilim ve teknoloji. MEKSİKA
Meksiko
Ulusal Antropoloji Müzesi
(1825). Antropoloji, arkeoloji ve etnoloji.
MISIR
Kahire
Mısır Müzesi (1900). İS
6. yüzyıla kadar Mısır tarihi ve sanatı.
SSCB
Leningrad
Ermitaj Müzesi (1764). Eski uygarlıklardan örnekler, ilkel sanatlar
ve klasik yapıtları da içeren 2,5 milyondan fazla sanat yapıtı. Moskova
Tretyakov Galerisi (1856). Rus sanatı. Puşkin Güzel Sanatlar Müzesi
(1912). Eski Mısır, Uzakdoğu ve batı sanatı.
YENİ ZELANDA
Wellington
Yeni Zelanda Ulusal Sanat Galerisi (1936). Yeni Zelanda, Avustralya, İngiliz ve Amerikan
sanat*. Yeni Zelanda Ulusal Müzesi (1865). Etnoloji ve doğa tarihi.
YUNANİSTAN
Atina
Ulusal Arkeoloji Müzesi (1866).
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder