VOLTAIRE

VOLTAIRE (1694-1778), 18. yüzyılda, Fran­sız Devrimi'ni (1789-99) hazırlayan yıllarda yaşayan Fransız yazar ve düşünürlerin en büyüklerinden olan François-Marie Arouet' nin takma adıdır. Uzun bir yaşam süren Voltaire, insanın özgür olma ve istediği gibi düşünme hakkına sahip olduğunu savunmak­tan hiç yılmadı. İnsanların yaşamlarını baskı altına aldığı için hükümetine karşı çıktı. İnanç özgürlüğüne izin vermediğini düşündüğü için kiliseyi de eleştirdi. İçinde yaşadığı toplumun tüm çürük noktalarını vurguladı ve Fransız Devrimi'ni hazırlayan ortamın kurulmasına yardım etti.

François-Marie Arouet Paris'te doğdu. Pa­ris'te, Louis-le-Grand adlı Cizvit okulunda edebiyatı ve tiyatroyu sevmeyi öğrendi. Kes­kin zekâsı ve ince nükteleriyle Paris sosyetesi­nin gözdesi oldu. Ne var ki, yazılarında alay ettiği güçlü kişilerle başı hep derde girdi. Paris'ten sürüldüğünde ve Bastille'e hapsedil­diğinde daha 24 yaşında bile değildi. İlk oyunu olan Oedipe'in 1718'deki başarısının ardından Voltaire adını aldı.

1726'dan 1729'a kadar sürgün olarak yaşa­dığı İngiltere'de, düşünce ve inançların büyük bir hoşgörüyle karşılandığı bir toplumdu.

Voltaire Fransa'ya döndüğünde ilgisini tarih ve felsefeye yöneltti. Düşünce tarihin­de bir dönüm noktası olan Lettres philosophi- ques (1734; "Felsefe Mektupları") adlı yapı­tında dinsel ve siyasal kurumlan eleştirdiği için hakkında tutuklama emri çıkartılan Vol­taire, kaçarak bir dostunun Champagne'daki, Cirey'de bulunan şatosuna sığındı. Burada 15 yıl süreyle bilimsel çalışmalar yürüttü, yazılar yazdı, zaman zaman Avrupa'nın çeşitli kent­lerine yolculuk etti ve Madame du Châtelet ile birlikte yaşadı.

Prusya Kralı II. Friedrich (Büyük Fried- rich) birkaç yıldır Voltaire'i sarayına çağırı­yordu. 1740'larda bazı oyunlarının fazla beğe­nilmemesi ve Madame du Châtelet'nin ölümü üzerine Voltaire 1750'de bu daveti kabul ederek üç yılım Berlin'de geçirdi. Ne var ki, kralla sık sık tartıştı ve sonunda Cenova'ya gitti.

Voltaire 1759'da, en ünlü yapıtı olan kısa romanı Kandid¹ i (Candide ou de l'optimisme) yazdı. Romanda Candide adlı bir gençle arkadaşı Doktor Pangloss öyle büyük talihsiz­liklerle karşılaşırlar ki, Candide tıpkı filozof Leibniz gibi, yaşadığı dünyanın "tüm dünya­ların en iyisi" olduğuna inanamaz. Yolculuk­lara çıkmaktan vazgeçer ve sonunda mutlulu­ğun gizinin "kendi bahçesini işlemek" olduğu­nu keşfeder.

Voltaire 1778'in başlarında, 83 yaşındayken IrĞne adlı oyununun provaları için Paris'e döndüğünde büyük bir coşkuyla karşılandı. Bunun üzerine heyecanlanan ve hastalanan Voltaire kısa bir süre sonra öldü.

Bugün birçok yapıtından yalnızca birkaçı okunsa da, Voltaire yazarlığı ve yaşamıyla Fransız edebiyatındaki yerini korumaktadır.