YAYIMCILIK.

YAYIMCILIK. Kitap, gazete, dergi, afiş gibi her tür basılı ürünün, satılmak ya da dağıtıl¬mak üzere hazırlanması ve pazarlanmasıyla ilgili etkinliklerin tümüne yayımcılık adı veri¬lir. Yayımcılık sözcüğü çok çeşitli basılı ürü¬nün yayımlanmasını kapsar; ama yayımcılık denince genellikle kitap yayımcılığı anlaşılır.
İlk kitapları Eski Mısırlıların yapıp kullan¬mış olmalarına karşın, kitap yayımcılığının büyük boyutlara ulaşması ancak 15. yüzyılın ortalarında matbaanın geliştirilmesinden son¬ra gerçekleşti. 1476'da ilk İngiliz basımevini kuran William Caxton, o dönem¬de genellikle olduğu gibi, bastığı kitapların yayımcılığını ve satışını da üstlenmiştir. 18. yüzyılda gerçekleşen Sanayi Devrimi ve buna bağlı olarak toplumsal yapıda ve eğitimde de kendini gösteren gelişme, kitaba karşı, özel¬likle okul kitapları ve çocuk kitaplarına karşı büyük bir ilginin doğmasına yol açtı. 20. yüzyılın ilk yansında kitap kulüplerinin ve karton kapaklı ucuz kitapların ortaya çıkma¬sıyla birlikte kitap okurları o güne kadar görülmeyen büyük sayılara ulaşmaya başladı.
Kitap yayımcılığı birçok değişik dalda ya¬pılmaktadır. Roman ya da roman dışı kitaplar yetişkinlere ya da çocuklara yönelik kitaplar; genel piyasaya ya da bilim ve eğitim alanına yönelik kitaplar, bu değişik yayımcılık dallarının başlıcalarını oluşturur. Bazı yayım¬cılar atlaslar, müzik, mimarlık ve tıp kitapları gibi belirli bir türdeki kitapların yayımında uzmanlaşır.
Bir yayımcılık kuruluşunun yayımladığı ye¬ni kitapların yanı sıra, önceden yayımlamış olduğu kitaplar da büyük önem taşır. Çünkü yeni yayınlar için gerekli olan para, önceki yayınların satışından elde edilir. İyi satan bir kitap tükenince yeniden basılır. Eğer bir kitap yeniden basılmadan önce gözden geçirilir ya da üzerinde önemli değişiklikler yapılırsa buna kitabın yeni basımı denir.
Yayınevinin işi, bir elyazmasını basılı bir kitap haline getirmektir. Bu işin değişik aşamalarında birçok insan çalışır. Yayınevlerinin çoğu, her biri değişik görevleri üstlenmiş değişik bölümlerden oluşur. Bu bölümler çalışmalarını birbiriyle ilişki içinde yürütür. Yayımcılık işinin merkezinde yayın yönetimi bölümü bulunur. Yayın yönetmeni (editör) kitabın üretiminin bütün aşamalarından so¬rumlu olduğu gibi, kitabın yazarı ile yayımla ilgili öbür bölümler arasındaki bağlantıyı ve sonunda kitabın alıcısı ve okuru ile olan bağlantısını da sağlar.
Yayınevine ulaşan elyazmalarının çoğunu, yapıtlarının yayımlanacağını uman yazar adayları gönderir. İstenmeden gelen 5u elyaz¬malarının yalnızca yüzde 2'si yayımlanabilmektedir. Yayınevlerinin yayımladığı kitapla¬rın çoğunu tanınmış yazarların kitapları oluş¬turur. Yayın yönetmeni bu kitapların yayım hakkını ya kitabın yazarıyla yaptığı bir anlaş¬mayla elde eder ya da yayın ajanslarından ve yabancı yayımcılardan satın alır. Ünlü yazar¬ların kitaplarının yayım hakkını genellikle birden çok yayınevi satın almak ister. Bu durumda bir tür açık artırma yapılır ve en çok parayı veren yayınevi kitabın yayım hakkını satın alır.
Yayın yönetmeni bir kitabı yayımlamaya karar verip yayınevi yönetimi de bu kararı onaylayınca, yazarla bir sözleşme imzalanır. Bu sözleşmede yazarın kitabın elyazmalarını yayınevine vereceği tarih, kitabın yayım hak¬kı karşılığında verilecek olan paranın miktarı ve varsa üzerinde anlaşılan başka koşullar yer alır. Sözleşme imzalanınca genellikle yazara avans olarak bir ödeme yapılır. Yayın hakkı karşılığında verilecek para, kitabın satış geli¬rinin bir yüzdesi olarak da belirlenebilir. Yazar imzaladığı sözleşmeyle kitabının yayım hakkını belirli bir süre için yayınevine bırakır; ama genellikle kitabın telif hakkını elinde tutar. Telif hakkı, yaşadığı sürece yazara, onun ölümünden sonra da mirasçılarına, 50
yıl süreyle yapıtın izinsiz kullanımını önlemek ve yapıtın kullanılmasından kazanç elde et¬mek olanağı verir.
Yazar imzaladığı sözleşmeyle yayınevine kitabıyla ilgili çeşitli haklar verebilir. Bu haklar genellikle kitabın yayımlanması, kar¬ton kapaklı ucuz baskılarının yapılabilmesi ve başka bir dile çevrilmesi gibi hakları kapsar. Kitabın yayım hakkını satın alan yayımcı, kitabın karton kapaklı ucuz baskılarını yayım¬lama hakkını başka bir yayınevine satabilir. Bu durumda hem kitabın genel yayım hakkı¬na sahip olan yayınevi, hem de kitabın yazarı, kitabın karton kapakla yapılan ucuz baskıları¬nın satışından belirli bir yüzde olarak pay alırlar. Kitabın yabancı bir dilde yayımlanma hakkı da başka bir yayınevine devredilebilir. Bu durumda da hakkı devreden yayınevi ve yazar bu yayının gelirinden pay alırlar.
Çok resimli kitaplarda ve resimli çocuk kitaplarında renkli basım yönteminin yüksek maliyetini karşılamak için yayınevleri bu ki¬tapların yabancı ülkelerde yayım haklarını satarak toplam baskı maliyetini azaltmaya çalışırlar. Yayım haklarının yabancı ülkelere satılması günümüzde öylesine önem kazan¬mıştır ki, uluslararası kitap fuarları düzenle¬nerek dünyanın her yerinden gelen yayımcıla¬rın buluşmaları ve yayım haklarını alıp satma¬ları sağlanır. Her yıl ekim ayında Almanya'da düzenlenen Frankfurt Kitap Fuarı ve her yıl nisan ayında İtalya'nın Bologna kentinde düzenlenen çocuk kitapları fuarı bu fuarların en ünlüleri arasındadır.
Yayım hakkının bir bölümünün devri konu¬su genellikle yayınevlerindeki özel bölümlerin görevidir. Çocuk kitaplarındaki karakterlere dayalı olarak yapılan oyuncak, kırtasiye ve ev eşyalarının üretimiyle ilgili ticari hakların satışı, önemli bir gelir kaynağı olmanın yanı sıra, kitap satışını artırıcı bir öğedir.
Tasarım ve üretim bölümleri yayınevlerin¬deki öbür iki önemli bölümdür. Tasarımcı ve üretim yönetmeni, yayın yönetmenine ve yazara danıştıktan sonra yayımlanacak kita¬bın tam biçimini belirlerler.
Tasarımcının işi, kitabın okuyucusuna çeki¬ci gelecek bir biçimde düzenlenmesini sağla¬maktır. Bu amaçla kitabın kapak yazısının nasıl olması gerektiğini, sayfa düzenini, varsa resimlerin sayfalara dengeli bir biçimde nasıl dağıtılacağını ve kitap kapağında kullanılacak resmi belirler. Birçok yayınevinin kitapları, yayınevinin benimsemiş olduğu tasarım biçi¬miyle, başka kitaplardan kolayca ayırt edile¬bilir. Eğer yayımlanan kitap bir dizinin parçasıysa, tasarımcı kitabın görünümünün daha önce aynı dizide yayımlanmış olan kitapların görünümüyle uyum içinde olmasına dikkat eder.
Kitabın üretimi ise yayınevi yöneticisinin işidir. Yayınevi yöneticisi, kitabın basımı için ayrılan parayla ve belirlenen süre içinde, olabilecek en iyi kalitedeki kitabı üretmekle görevlidir. Üretimin en uygun maliyetle nasıl yapılacağını hesaplar, uygun basımevini ve ciltçiyi seçer. Karmaşık ve çok resimli kitaplarda baskı kalitesini denetlemek için gerektikçe basımevine gider. Günümüzde ancak çok büyük yayınevlerinin kendi basımevleri vardır. Kitabın üretiminde her aşama için belirlenmiş olan sürelere uyul¬ması çok önemlidir. Bir aşamadaki gecikme kitabın yayımını geciktirerek satışta ve elde edilecek gelirde önemli kayıplara yol açabilir.
Basımı bitirilen kitaplar yayımcının depo¬suna gelir. Bundan sonraki görev kitabın tanıtımının yapılmasıdır. Bunun için yayınevi¬nin tanıtım bölümü aylar süren yoğun bir çalışma yapar. Eleştirmenlere, kitapçılara, kütüphanelere ve yayımcılık konusundaki dergilere yayımlanmış olan kitapla ilgili tanıtı¬cı bilgiler gönderilir. Kitabın piyasaya çıkma tarihi yaklaşınca bu tanıtım kampanyası daha da hızlandırılır. Yazarın da katıldığı bir parti ve imza günü düzenlenebilir. Yayımlanan önemli bir kitapsa, kitabın tefrika hakkı gazetelere ya da dergilere satılabilir. Kitabın filme alınma hakkı televizyon ya da film şirketlerine verilebilir. Böylece kitabın daha geniş bir çevrede tanınması sağlanarak satışı artırılır.
Büyük yayınevlerinin çoğunun kendi satış elemanları vardır. Bunlar kitapçıları dolaşa¬rak yayımlanan yeni kitaplar için ve kitapçıda bitmiş olan eski kitaplar için sipariş alırlar.
Bilgisayarlı pazarlama sistemi bu alanda hızlı bir çalışmaya olanak verir. Bir yayınevi büyük bir yarışma içinde olan bu piyasada varlığını sürdürmek istiyorsa, iyi kitabı uygun fiyatla üretmenin yanı sıra, yayımladığı kitap¬ların müşterilerine tam zamanında ulaşmasını da sağlamalıdır.
YAYIMCILIK. Kitap, gazete, dergi, afiş gibi her tür basılı ürünün, satılmak ya da dağıtıl¬mak üzere hazırlanması ve pazarlanmasıyla ilgili etkinliklerin tümüne yayımcılık adı veri¬lir. Yayımcılık sözcüğü çok çeşitli basılı ürü¬nün yayımlanmasını kapsar; ama yayımcılık denince genellikle kitap yayımcılığı anlaşılır. İlk kitapları Eski Mısırlıların yapıp kullan¬mış olmalarına karşın, kitap yayımcılığının büyük boyutlara ulaşması ancak 15. yüzyılın ortalarında matbaanın geliştirilmesinden son¬ra gerçekleşti. 1476'da ilk İngiliz basımevini kuran William Caxton, o dönem¬de genellikle olduğu gibi, bastığı kitapların yayımcılığını ve satışını da üstlenmiştir. 18. yüzyılda gerçekleşen Sanayi Devrimi ve buna bağlı olarak toplumsal yapıda ve eğitimde de kendini gösteren gelişme, kitaba karşı, özel¬likle okul kitapları ve çocuk kitaplarına karşı büyük bir ilginin doğmasına yol açtı. 20. yüzyılın ilk yansında kitap kulüplerinin ve karton kapaklı ucuz kitapların ortaya çıkma¬sıyla birlikte kitap okurları o güne kadar görülmeyen büyük sayılara ulaşmaya başladı.Kitap yayımcılığı birçok değişik dalda ya¬pılmaktadır. Roman ya da roman dışı kitaplar yetişkinlere ya da çocuklara yönelik kitaplar; genel piyasaya ya da bilim ve eğitim alanına yönelik kitaplar, bu değişik yayımcılık dallarının başlıcalarını oluşturur. Bazı yayım¬cılar atlaslar, müzik, mimarlık ve tıp kitapları gibi belirli bir türdeki kitapların yayımında uzmanlaşır.Bir yayımcılık kuruluşunun yayımladığı ye¬ni kitapların yanı sıra, önceden yayımlamış olduğu kitaplar da büyük önem taşır. Çünkü yeni yayınlar için gerekli olan para, önceki yayınların satışından elde edilir. İyi satan bir kitap tükenince yeniden basılır. Eğer bir kitap yeniden basılmadan önce gözden geçirilir ya da üzerinde önemli değişiklikler yapılırsa buna kitabın yeni basımı denir.Yayınevinin işi, bir elyazmasını basılı bir kitap haline getirmektir. Bu işin değişik aşamalarında birçok insan çalışır. Yayınevlerinin çoğu, her biri değişik görevleri üstlenmiş değişik bölümlerden oluşur. Bu bölümler çalışmalarını birbiriyle ilişki içinde yürütür. Yayımcılık işinin merkezinde yayın yönetimi bölümü bulunur. Yayın yönetmeni (editör) kitabın üretiminin bütün aşamalarından so¬rumlu olduğu gibi, kitabın yazarı ile yayımla ilgili öbür bölümler arasındaki bağlantıyı ve sonunda kitabın alıcısı ve okuru ile olan bağlantısını da sağlar.Yayınevine ulaşan elyazmalarının çoğunu, yapıtlarının yayımlanacağını uman yazar adayları gönderir. İstenmeden gelen 5u elyaz¬malarının yalnızca yüzde 2'si yayımlanabilmektedir. Yayınevlerinin yayımladığı kitapla¬rın çoğunu tanınmış yazarların kitapları oluş¬turur. Yayın yönetmeni bu kitapların yayım hakkını ya kitabın yazarıyla yaptığı bir anlaş¬mayla elde eder ya da yayın ajanslarından ve yabancı yayımcılardan satın alır. Ünlü yazar¬ların kitaplarının yayım hakkını genellikle birden çok yayınevi satın almak ister. Bu durumda bir tür açık artırma yapılır ve en çok parayı veren yayınevi kitabın yayım hakkını satın alır.Yayın yönetmeni bir kitabı yayımlamaya karar verip yayınevi yönetimi de bu kararı onaylayınca, yazarla bir sözleşme imzalanır. Bu sözleşmede yazarın kitabın elyazmalarını yayınevine vereceği tarih, kitabın yayım hak¬kı karşılığında verilecek olan paranın miktarı ve varsa üzerinde anlaşılan başka koşullar yer alır. Sözleşme imzalanınca genellikle yazara avans olarak bir ödeme yapılır. Yayın hakkı karşılığında verilecek para, kitabın satış geli¬rinin bir yüzdesi olarak da belirlenebilir. Yazar imzaladığı sözleşmeyle kitabının yayım hakkını belirli bir süre için yayınevine bırakır; ama genellikle kitabın telif hakkını elinde tutar. Telif hakkı, yaşadığı sürece yazara, onun ölümünden sonra da mirasçılarına, 50yıl süreyle yapıtın izinsiz kullanımını önlemek ve yapıtın kullanılmasından kazanç elde et¬mek olanağı verir.Yazar imzaladığı sözleşmeyle yayınevine kitabıyla ilgili çeşitli haklar verebilir. Bu haklar genellikle kitabın yayımlanması, kar¬ton kapaklı ucuz baskılarının yapılabilmesi ve başka bir dile çevrilmesi gibi hakları kapsar. Kitabın yayım hakkını satın alan yayımcı, kitabın karton kapaklı ucuz baskılarını yayım¬lama hakkını başka bir yayınevine satabilir. Bu durumda hem kitabın genel yayım hakkı¬na sahip olan yayınevi, hem de kitabın yazarı, kitabın karton kapakla yapılan ucuz baskıları¬nın satışından belirli bir yüzde olarak pay alırlar. Kitabın yabancı bir dilde yayımlanma hakkı da başka bir yayınevine devredilebilir. Bu durumda da hakkı devreden yayınevi ve yazar bu yayının gelirinden pay alırlar.Çok resimli kitaplarda ve resimli çocuk kitaplarında renkli basım yönteminin yüksek maliyetini karşılamak için yayınevleri bu ki¬tapların yabancı ülkelerde yayım haklarını satarak toplam baskı maliyetini azaltmaya çalışırlar. Yayım haklarının yabancı ülkelere satılması günümüzde öylesine önem kazan¬mıştır ki, uluslararası kitap fuarları düzenle¬nerek dünyanın her yerinden gelen yayımcıla¬rın buluşmaları ve yayım haklarını alıp satma¬ları sağlanır. Her yıl ekim ayında Almanya'da düzenlenen Frankfurt Kitap Fuarı ve her yıl nisan ayında İtalya'nın Bologna kentinde düzenlenen çocuk kitapları fuarı bu fuarların en ünlüleri arasındadır.Yayım hakkının bir bölümünün devri konu¬su genellikle yayınevlerindeki özel bölümlerin görevidir. Çocuk kitaplarındaki karakterlere dayalı olarak yapılan oyuncak, kırtasiye ve ev eşyalarının üretimiyle ilgili ticari hakların satışı, önemli bir gelir kaynağı olmanın yanı sıra, kitap satışını artırıcı bir öğedir.Tasarım ve üretim bölümleri yayınevlerin¬deki öbür iki önemli bölümdür. Tasarımcı ve üretim yönetmeni, yayın yönetmenine ve yazara danıştıktan sonra yayımlanacak kita¬bın tam biçimini belirlerler.Tasarımcının işi, kitabın okuyucusuna çeki¬ci gelecek bir biçimde düzenlenmesini sağla¬maktır. Bu amaçla kitabın kapak yazısının nasıl olması gerektiğini, sayfa düzenini, varsa resimlerin sayfalara dengeli bir biçimde nasıl dağıtılacağını ve kitap kapağında kullanılacak resmi belirler. Birçok yayınevinin kitapları, yayınevinin benimsemiş olduğu tasarım biçi¬miyle, başka kitaplardan kolayca ayırt edile¬bilir. Eğer yayımlanan kitap bir dizinin parçasıysa, tasarımcı kitabın görünümünün daha önce aynı dizide yayımlanmış olan kitapların görünümüyle uyum içinde olmasına dikkat eder.Kitabın üretimi ise yayınevi yöneticisinin işidir. Yayınevi yöneticisi, kitabın basımı için ayrılan parayla ve belirlenen süre içinde, olabilecek en iyi kalitedeki kitabı üretmekle görevlidir. Üretimin en uygun maliyetle nasıl yapılacağını hesaplar, uygun basımevini ve ciltçiyi seçer. Karmaşık ve çok resimli kitaplarda baskı kalitesini denetlemek için gerektikçe basımevine gider. Günümüzde ancak çok büyük yayınevlerinin kendi basımevleri vardır. Kitabın üretiminde her aşama için belirlenmiş olan sürelere uyul¬ması çok önemlidir. Bir aşamadaki gecikme kitabın yayımını geciktirerek satışta ve elde edilecek gelirde önemli kayıplara yol açabilir.Basımı bitirilen kitaplar yayımcının depo¬suna gelir. Bundan sonraki görev kitabın tanıtımının yapılmasıdır. Bunun için yayınevi¬nin tanıtım bölümü aylar süren yoğun bir çalışma yapar. Eleştirmenlere, kitapçılara, kütüphanelere ve yayımcılık konusundaki dergilere yayımlanmış olan kitapla ilgili tanıtı¬cı bilgiler gönderilir. Kitabın piyasaya çıkma tarihi yaklaşınca bu tanıtım kampanyası daha da hızlandırılır. Yazarın da katıldığı bir parti ve imza günü düzenlenebilir. Yayımlanan önemli bir kitapsa, kitabın tefrika hakkı gazetelere ya da dergilere satılabilir. Kitabın filme alınma hakkı televizyon ya da film şirketlerine verilebilir. Böylece kitabın daha geniş bir çevrede tanınması sağlanarak satışı artırılır.Büyük yayınevlerinin çoğunun kendi satış elemanları vardır. Bunlar kitapçıları dolaşa¬rak yayımlanan yeni kitaplar için ve kitapçıda bitmiş olan eski kitaplar için sipariş alırlar.Bilgisayarlı pazarlama sistemi bu alanda hızlı bir çalışmaya olanak verir. Bir yayınevi büyük bir yarışma içinde olan bu piyasada varlığını sürdürmek istiyorsa, iyi kitabı uygun fiyatla üretmenin yanı sıra, yayımladığı kitap¬ların müşterilerine tam zamanında ulaşmasını da sağlamalıdır.