RUTHERFORD,
Ernest (1871-1937). Büyük bilim adamı Ernest Rutherford Yeni
Zelanda'da, Nelson yakınlarındaki Spring Grove' da (bugün Brightwater) doğdu.
Babası bir çiftçi ve tekerlek yapımcısıydı. 12 kardeşin dördüncüsü olan
Rutherford, Nelson College'dan burs kazandı ve burada başarılarla dolu bir
öğrenim dönemi geçirdi. 1890'da ise Christchurch'teki Canterbury College'dan
burs kazandı ve yükseköğrenimini burada tamamladı. 1895-98 arasında
İngiltere'de Cambridge'deki Cavendish Laboratuvarı'nda, Sir Joseph John
Thomson'ın yanında çalıştı.
Rutherford
radyoaktif maddelerden yayılan ışınımı (radyasyonu) inceledi ve bu tür
ışınımlar ile X ışınları, radyo dalgaları, ışık gibi öbür elektromagnetik
ışınımlar arasındaki farkları belirledi.
Rutherford
daha sonra Kanada'ya geçerek Montreal'deki McGill Üniversitesi'nde profesör
oldu ve burada İngiliz bilim adamı Frederick Soddy (1877-1956) ile birlikte
çalıştı. Onunla birlikte radyoaktif maddeler üzerinde araştırmalar yaparken,
radyoaktifliğin elementlerin birbirine dönüşmesinden kaynaklandığını
keşfetti. Bu son derece önemli buluş radyoaktiflik olgusunun anlaşılmasına
temel sağladı. Radyoaktif elementler atom çekirdeklerinden alfa, beta ve gamma
ışınları salarak parçalanırlar ve başka elementlere dönüşürler; bu ışın salımı
sürecine radyoaktif bozunum denir.
Rutherford
1907'de İngiltere'deki Manchester Üniversitesi'nde fizik profesörü oldu. Burada
radyoaktiflik üzerindeki çalışmalarını sürdürdü. 1908'de Nobel Kimya Ödülü'nü
kazandı.
Rutherford
en önemli buluşlarından birini Manchester'daki ilk yıllarında gerçekleştirdi.
Çeşitli maddeleri, son derece hızlı hareket eden alfa parçacıklarıyla dövdü,
yani bombardıman etti ve bu maddelerden yapılmış ince filmlerden geçen alfa
parçacıklarının davranışına bakarak, bu madde atomlarının iç yapısının
görüntüsünü elde etti. Bugün Rutherford atom modeli olarak adlandırılan bu
görüntüde atomlar, artı elektrik yüklü, küçük ama ağır bir çekirdek ile bu
çekirdeğin çevresinde dolanan (tıpkı Güneş'in çevresinde dolanan gezegenler
gibi) eksi elektrik yüklü elektronlardan oluşur. Elektronların eksi yükü çekirdeğin
artı yükünü dengeler, dolayısıyla atomlar nötr hale gelir.
Rutherford,
geliştirdiği bu modelden yararlanarak atom çekirdeğinin boyutlarını da hesapladı.
Buna göre tipik bir atomun yarıçapı santimetrenin 100 milyonda biri kadardı.
Rutherford çekirdeğin yarıçapını ise, tüm atomun yarıçapının 10 binde biri
olarak hesapladı. Rutherford'un atom modelini Danimarkalı bilgin Niels Bohr geliştirdi ve modern atom kuramını
ortaya koydu.
Rutherford
I. Dünya Savaşı sırasında, deniz- altıları saptamaya yönelik çeşitli çalışmalar
yürüttü. Savaştan sonra ise Manchester'a döndü ve fizik çalışmalarını sürdürdü.
1919'da azot gazını alfa parçacıklarıyla bombardıman ederek yapay bir
radyoaktif dönüşüm gerçekleştirdi. Öbür elementler gibi azot atomunun
çekirdeği de proton ve nötron denen parçacıklardan oluşur. Bombardıman
yeterince şiddetliyse, alfa parçacıkları azot atomlarından bazılarının
çekirdeğinden protonları dışarı atar, bunun sonucunda da azot atomları oksijen
atomlarına dönüşür. Rutherford'un bu deneyi, insan tarafından gerçekleştirilen
ilk yapay madde dönüşümüydü.
Rutherford
aynı yıl (1919) Cambridge Üniversitesinde Sir J. J. Thomson'dan boşalan
deneysel fizik bölümünün başına getirildi. Buradaki Cavendish Laboratuvarı'nı
uluslararası bir nükleer fizik merkezi haline getirdi. Onun ve öğrencilerinin
gerçekleştirdiği önemli buluşlar, sonradan nükleer enerji alanında kaydedilen
gelişmelere temel oluşturdu.
1914'te
Rutherford'a "sir" unvanı verildi; 1931'de ise baron oldu. Ölümünden
sonra Westminster Abbey'de gömüldü.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder