SADİ (1213-1291). Iran edebiyatının en
büyük şairlerinden olan Şirazlı Sadi, Bağdat' takı ünlü Nizamiye Medresesi'nde
öğrenim gördü. Hoca Şihabeddin Sühreverdi'nin (1145-1234) tasavvuf anlayışından
etkilendi. Bir süre Suriye'de bulunduktan sonra Şiraz'a dönerek bu bölgede
egemenlik kurmuş olan Salguriular (Fars Atabegleri) Emin Ebubekir bin Sad'm
(1226-60) koruması allına girdi. İki ünlü yapıtı Bostan
ile
Gülistandı bu dönemde yazdı, iran'ın Moğol istilasına uğraması
üzerine 1263'te Şiraz'dan ayrılarak Irak, Suriye Anadolu ve Azerbaycan'ı
dolaştı. Bir süre Mısır'da bulundu. Burada Franklar'a tutsak düştü.
Kurtulduktan sonra Şiraz'a döndü ve ölümüne kadar içine kapanık bir yaşam
sürdü.Sadi hem şiirde işlediği konular bakımından, hem de
anlatımdaki eşsiz ustalığıyla büyük bîr değer taşır. İslam
edebiyatında inşam işleyen, insanın evrendeki varlığım tartışan, insanı
tanımaya, anlamaya yönelik ilk önemli atılım Sadi'nin şiirlerinde
görülür. Tasavvuf düşüncesinin en geniş biçimde yorumunun izlerim taşıyan bir
anlayışla insanlara olgunlaşmanın yollarını gösterir, yaşamanın amacının
olgun
insana ulaşmak olduğunu savunur.Sadi şiirde gazel, mesnevi,
kaside, rubai, kıta gibi dönemin yaygın nazım biçimlerinden
yararlanmakla birlikte, düzyazı İle ŞİİTİ birlikte
kullanarak anlatımda yeni ufuklar açmıştır.Sadi'ye yaygın bir ün
sağlayan ilk ünlü yapıtı Bostan mesnevi biçiminde yazılmıştır.
Tasavvuf anlayışım yansıtan bu yapıtta insanı insan yapan sevgi,
alçakgönüllülük, ruhsal olgunluk, açık yüreklilik gibi erdemler övülür;
bunların her şeyden üstün okluğunu gösteren öyküler anlatılır. Obur ünlü yapıtı Gülistan düzyazı
olarak kaleme alınmıştır, ama araya serpiştirilen kısa şiirlerle anlatım
çeşitlendirilmiş, daha çekici hale getirilmiştir.Sadi'nin irili ufaklı 20'nin
üstünde yapıtı vardır. Bunların bir bölümü Arapça'dır. Ama hiçbiri Bostan
ve Gülistan
kadar tanınmamıştır. Bu yapıtlar Arap ve Türk edebiyatını da derinden
etkilemiş, benzeri birçok yapıt kaleme alınmıştır. Ayrıca daha iyi
anlaşılmaları için çeşitli şerhler (açıklamalar) yazılmıştır. Bostan
ve
Gülistandan Osmanlı eğitim sisteminde, Farsça öğretimi için
temel metinler olarak da yaygın biçimde yararlanılmıştır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder