ROMANTİZM,
18. yüzyıl sonlarında İngiltere ve Almanya'da ortaya çıkan, sonra Fransa' ya
ve öteki Avrupa ülkelerine yayılan bir düşünce ve sanat akımıdır. Bu akım
edebiyat, felsefe, müzik ve mimarlık gibi alanlarda görülür.
"Romantizm" sözcüğü, İngilizce'de "romana benzer",
"roman gibi", "romansı" anlamlarına gelen
"romantic" sözcüğünden türemiştir. Romantik dendiği zaman, duygusal
romanlarda anlatılan doğa görünümleri ve ruhsal durumlar akla geliyordu.
Önceleri ortaçağın edebiyat ve mimarlık yapıtlarını nitelemek için kullanılan
romantik sözcüğü 18. yüzyılın sonlarına doğru, "klasik" sözcüğünün
içerdiği anlama karşıt bir anlamda kullanılmaya başlandı. Daha sonra yeni bir
edebiyat anlayışını niteler duruma geldi. Bu yeni anlayışta sanatçının kişiliği
öne çıkıyor, sanatçıya yaratma alanında alabildiğine özgürlük tanınıyordu.
19.
yüzyılın başlarında romantik tavrı benimseyen sanatçılar edebiyat alanında bir
akım oluşturmaya başladılar; böylece bu akım Romantizm, bu akımı benimseyenler
de "Romantik" diye anılmaya başlandı. Rasyonalizmin eleştirisi, geleneksel
toplum düzenine ve evrenin düzenine karşı çıkmak, ırklara ya da başka nedenlere
dayanarak insanlar arasında yapılan ayrıma karşı duyarlılık göstermek bu akımın
belli başlı nitelikleriydi. Duygu ve duyumları önemsemek, doğal güzelliklere taparcasına
hayranlık duymak, düş gücüne önem vermek, insanı ruhsal dünyasına eğilmek
Romantizm Akımı'nın özellikleriydi. Romantizm'i etkileyen kaynaklar arasında
Dante, İspanyol romancılar, Altın Çağ İspanyol tiyatrosu, Shakespeare, Milton,
Edmund Spenser, ortaçağ Fransız edebiyatı, eski İskandinav şiiri, ortaçağ
Alman ve Anglosakson şiiri vardır. Bu yeni akım, sanatın ve edebiyatın özü,
işlenişi ve sunuluşu konusunda da yeni düşünceler getirdi. Güzellik anlayışının
çağa ve çeşitli uygarlıklara göre değiştiği düşüncesinden hareket eden
Romantizm, sanatçının amacına ulaşmasını engelleyen bütün sanat kurallarına,
kısıtlamalara karşı çıkıyordu.
Almanya'da
Romantizm 1798'de Schlegel Kardeşler'in çıkardığı
Athenâum dergisiyle başladı. Klasik dönemin şiir anlayışına karşı çıkan
şairlerin ürünleri dergide yer alıyordu. Romantikler ünlü filozof Immanuel
Kant'ın düşüncelerinden etkilendiler. Grimm Kardeşler, Novalis, Ludwig Tieck,
Wilhelm H. Wackenroder bu akımın en önde gelen yazarlarıdır. İngiltere'de
Romantizm Akımı, daha çok lirik anlayış içinde ürün veren William Wordsworth ve
Samuel Taylor Coleridge'in 19. yüzyılın başlarında yayımlanan şiirleriyle
ortaya çıktı. Bu şairler gündelik dille ve yeni bir anlayışla şiir
yazıyorlardı. William Blake, Lord Byron, John Keats, Percy Bysshe Shelley bu
akımdan etkilenen öteki şairlerdir. Romanda ise Sir Walter Scott bu akımın
temsilcisi sayılır.
Romantizm
Akımı en geniş yankısını Fransa'da buldu. 18. yüzyıl düşünürü Jean Jacques
Rousseau'nun yapıtları Romantizm' in habercisi sayılır. Doğaya, doğa yasalarına,
toplumsal değişime önem veren bu düşünür 19. yüzyıl sanatçılarına yol
gösterici oldu.
Fransa'da
Romantizm Akımı önce edebiyatta, sonra da siyasal alanda köklü değişimlere
yol açtı. Benjamin Constant'ın ve Madame de Stael'in 1809-10 yıllarında ortaya
çıkan ürünleri Romantizm'in ilk bildirileri sayılır. 1820'de ise Klasikçiler
ile Romantikler arasındaki karşıtlık tümüyle ortaya çıktı. Alphonse de
Lamartine ve Victor Hugo'nun romantik şiirleri bu akımın en belirgin örnekleri
oldu. Daha sonra bu şairlere Alfred de Vigny, Prosper Merimee, Balzac,
Stendhal, Charles Augustin Sainte Beuve, Alexandre Dumas (Baba), Jules Michelet
gibi şair ve yazarlar katıldı. 1830'dan sonra ise Theophile Gautier, Alfred de
Musset, George Sand, Gerard de Nerval gibi ikinci kuşak şair ve yazarlar
Romantizm Akımı'nın temsilcisi oldular.
İtalya'da
Romantizm Akımı'nın öncü metinleri 1816'dan sonra görülmeye başlandı. Ugo
Foscolo ve Alessandro Manzoni bu akımın en önemli temsilcileridir. İspanya'da 1830'larda
ortaya çıkan Romantizm Akımı' nın en dikkate değer yazarları ise Angel de
Saavedra ve Jose Zorilla'dır. Öteki Avrupa ülkelerinde Romantizm Akımı
1840'lardan sonra ortaya çıkmıştır.
Romantik
anlayışta ilk resimler İngiliz ressam John Constable ile Fransız ressam Eugene
Delacroix'nındır. Müzikte Romantizm Akımı ise Alman besteci Richard Wagner ile
başlar. Romantizm mimarlıkta, özellikle Almanya'da 19. yüzyılda binaların
yapımında özgür ve değişik bir anlayış olarak kendini belli etmiştir.
Türkiye'de Romantizm
Tanzimat'ın ilanından sonra,
1850'lerin sonunda başlayan edebiyat hareketinde Türk okuru Fransız
Romantizmi'nin örnekleriyle karşılaştı. Victor Hugo, Alphonse de Lamartine,
Alexandre Dumas (Baba ve Oğul), Bernardin de Saint-Pierre gibi Fransız
yazarlarından, İngiliz oyun yazarı Shakespeare ve Alman yazar Schiller'den
yapılan çevirilerle Türk okuru Romantizm Akımı'nın ürünleriyle tanıştı. Başta
Ahmed Midhat olmak üzere Namık Kemal, Şemseddin Sami, Recaizade Mahmud Ekrem
gibi Tanzimat dönemi yazarları Romantizm'in etkisinde kalarak ürünler
verdiler. Abdülhak Hamid Tarhan, Halid Ziya Uşaklıgil, Yusuf Ziya Ortaç gibi
yazarlarda da bu akımın etkisi görülür.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder