PELİKAN

PELİKAN. Anadolu'da yaygın biçimde kutan adıyla tanınan, iri gövdeleri ve ilginç gaga yapılarıyla en dikkat çekici kuşlar arasında yer alan pelikanların yeryüzüne dağılmış yedi türü vardır. Bazılarının kanatları, bir uçtan öbür uca 3 metre uzunluğa yaklaşabilir.

Pelikanlar çok iri gagalarının altındaki ge¬niş deri torbaları sayesinde kolayca tanınır. Son derece esnek olan bu torba içine çok sayıda balık alabilir.

Pelikanlar kalın gövdeleri, oldukça kısa kuyrukları, geniş ve yuvarlak kanatlarıyla hantal görünüşlü kuşlardır. Bacakları da kısa ve kalın, ayakları perdelidir. Ama uçarken çok güzel görünürler. Genellikle göllerde ve durgun sularda büyük koloniler halinde ürer, kıyılara ve akarsu ağızlarına uğrar, bazen balık yakalamak için suya dalarlar. Bir peli¬kan boynunu, gagası boynunun önüne değer¬ken, başı omuzlarının oldukça gerisinde dura¬cak biçimde kıvırabilir.

Pelikanlar yere ya da alçak .çalılıklara çalı çırpı ve ot saplarından kabaca hazırlanmış bir

yuva yapar. Bazen de yerdeki bir oyuğu kullanırlar. Yumurtaları mavimsi beyaz ka¬bukludur. Yumurtadan çıkan grimsi kahve¬rengi tüylerle kaplı yavruları, erişkinler kıs¬men sindirdikleri balıklarla beslerler. Yavrular genellikle gagalarını ve sık sık başlarını da erişkinlerin keselerine sokarak beslenirler.

Avrupa'da yaşayan iki pelikan türü vardır. Bunlardan Eskidünya ak pelikanı (Pelecanus onocrotalus) genel olarak pembemsi beyaz tüylüdür. Kanatları açıkken, siyah uçma tüy¬leri kolayca görülebilir. Benzer bir tür olan tepeli pelikanın (Pelecanus crispus) tüyleri sarımsı değil, grimsi beyazdır. Ayrıca uçma tüyleri yalnız kanat uçlarında siyah, ense tüyleri kıvırcıktır. Türkiye'de tepeli pelikan Manyas Gölü, Kızılırmak deltası ve Konya ilindeki, büyük ölçüde bataklık halinde olan Akgöl'de, ak pelikan Van Gölü ve Akgöl'de ürer. Evliya Çelebi'nin Seyahatname'sinde "sakakuşu" adıyla geçen kuşlar da gerçekte pelikandır. Pelikanların yerel olarak kullanı¬mı süren bu adı, balığın yanı sıra suyla da dolan gagalarındaki torbadan aldıkları anla¬şılmaktadır.

Kuzey Amerika'da iki pelikan türü yaşar. Bunlardan Yenidünya ak pelikanı (Pelecanus erythrorhynchos) genellikle Kuzey Amerika' nın batısındaki göl adalarında ürer. Daha küçük yapılı olan kahverengi pelikan (Peleca¬nus occidentalis) ise üremek için kıyıları yeğler. Siyah ve beyaz tüylü Avustralya peli¬kanı (Pelecanus conspicillatus) 180 santimet¬reye ulaşan uzunluğuyla en iri pelikan tü-rüdür.