NİL IRMAĞI.
Ekvator yakınlarından kuzeye, Akdeniz'e akan 6.650 km uzunluğundaki Nil Irmağı
dünyanın en uzun akarsuyudur. Nil'in akaçlama havzası Tanzanya, Burundi,
Ruanda, Zaire, Kenya, Uganda, Etiyopya, Sudan ve Mısır'ın bazı bölümlerini
içine alır.
Nil yüzyıllardır insanlar için gizem dolu bir ırmak
olmuştur. Eski Mısırlılar ve Yunanlılar Nil'in, bildikleri öbür büyük
ırmakların tersine, neden güneyden kuzeye doğru aktığını ve aylarca yağmur
yağmadığı halde yaz sonunda neden taştığını çözememişlerdi. Nil'in kaynağını
bulabilmek ve ırmak sisteminin gizini çözebilmek için tarih boyunca pek çok
sefer düzenlendi. Sonunda, 1862'de İngiliz kâşif John Hanning Speke Nil'in
Uganda'daki Victoria Gölü'nden kaynaklandığını buldu. Gene de, taşkınların
nedeni 20. yüzyıla değin tam anlamıyla anlaşılamadı.
Nil'in ana kolu, su düzeyi Owen Çağlayanı Barajı'yla
denetim altında tutulan Victoria Gölü'nün kuzey ucundan çıkar. Sığ Kioga
Gölü'nü geçtikten sonra Kabarega Çağlayanında alçalarak Albert Gölü'ne girer.
Albert Gölü'nden çıkıp Sudan topraklarına girdikten bir süre sonra, akışının
kimi kez suda yüzen büyük bitki adalarıyla kesildiği, Sudd adı verilen geniş
bir bataklıktan geçer. Bundan sonra Beyaz Nil adındaki ana ırmağa, Sudan'ın
başkenti Hartum'da Mavi Nil katılır. Mavi Nil, Etiyopya'daki Tana Gölü ve çok
sayıdaki akarsuyla beslenir. Nil taşkınlarının başlıca nedeni de Etiyopya'daki
şiddetli yaz yağmurlarıdır. Hartum'un güneyinde, Mavi ve Beyaz Nil ırmakları
arasında kalan ve Cezire adı verilen geniş toprakların sulanması amacıyla Mavi
Nil üzerinde Sennar Barajı yapılmıştır. Hartum'un kuzeyinde Nil'e son büyük
kolu olan Atbara Irmağı katılır. Buradan başlayarak Akdeniz kıyısına kadar,
ürün yetiştirmeye yetecek yağmur yağmaz; bütün bölge tümüyle Nil'in suyundan
yararlanır.
Mısır'ın güneyindeki Assuan Barajı baharda, ırmağın su
düzeyinin en düşük olduğu zamanda, sulama için gerekli suyu sağlamak amacıyla
ırmağın akışını denetler. Assuan' dan sonra vadi genişler ve birçok yerde
bentlerle ırmağın su düzeyi yükseltilir. Böylece ırmak suyunun yılın tüm
mevsimlerinde sulama için kullanılan ana ve yan kanallara ulaşması sağlanır.
Nil yalnız tarım yapılan toprakları sulamakla kalmaz, bereketli çamurlarını da
tarlalara taşır. Mısır halkı yiyeceğinin ve zenginliğinin büyük bölümünü Nil'e
borçludur. Ekili toprakların yaklaşık dörtte birinde bölgenin en değerli ürünü
olan pamuk yetiştirilmektedir.
Nil
Kahire'de büyük deltasına ulaşır. Bir zamanlar ırmak delta içinden yedi kol
halinde akarken, yüzyıllar boyunca akışı denetlenerek günümüzde iki koldan akar
duruma gelmiştir. Bu iki kol Reşit (Rosetta) ve Dimyat'ta Akdeniz'e ulaşır.
Irmağın bütün suyunun sulamaya ayrıldığı zamanlarda kolların biri bir barajla,
öbürü de her kış yapılıp ağustosta selle yıkılan bir toprak setle denize
kapatılır. Bu zamanlarda, deltada suyolu ulaşımı kanallarla sağlanır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder