NEPTÜN,
Güneş'in çevresinde dolanan dokuz büyük gezegenin, Güneş'e uzaklık bakımından
sekizinci sırada yer alanıdır. Güneş'in çevresindeki bir tam dolanımını 164,79
yılda tamamlar. Güneş'ten ortalama uzaklığı ise yaklaşık 4 milyar 494 milyon
kilometredir. Neptün çıplak gözle görülemeyecek kadar soluktur. Normal bir
teleskopla bakıldığında yeşilimsi küçük bir disk biçiminde görünür. Yuvarlağın
kenarları dikkati çekecek ölçüde karanlıktır; bu olguya astronomi bilginleri
"kenar kararması" derler.
Neptün'e Poseidon da denir. Poseidon, Eski Yunanlıların
deniz ve su tanrısının adıydı. Romalılar ise aynı tanrıyı Neptün olarak
adlandırmışlardır. Jüpiter, Satürn ve Uranüs gibi Neptün de dev bir gezegendir.
Neptün'de Dünya'dakine benzer canlıların yaşamasına elverişli koşullar yoktur.
Bu gezegenin kütlesi, Dünya'nınkinin yaklaşık 17 katıdır. Yaklaşık 20.000 km
çapındaki kayaç yapılı çekirdek bölümünün çevresinde 15.000 km kalınlığında bir
atmosferin bulunduğu ve bu atmosferin büyük ölçüde hidrojen ile bir miktar
helyum gazından oluştuğu sanılmaktadır. Atmosferin en üst bölümünde, metan gazı
bulutları vardır; bu bulutlar Güneş'ten gelen kırmızı ışık ışınlarını emerek
içinde tutar, ama mavi ve yeşil ışık ışınlarını yansıtır, bu nedenle de gezegen
mavimsi yeşil görünür. Neptün'ün görünür yuvarlağı üzerinde zaman zaman
beliren lekelerin, bu gezegenin atmosferinde oluşan dev hava sistemlerinden
kaynaklandığı tahmin edilmektedir.
Neptün'ün atmosferinin üst katmanları çok soğuktur ve
bu kesimlerde sıcaklık -212°C dolayındadır. Ama bu sıcaklık, Güneş'ten bu kadar
uzakta bulunan bir gezegen için gene de çok yüksektir. Bu çelişkiyi açıklamak
için bazı astronomi bilginleri Neptün'ün atmosferinde, seralardaki cam gibi,
Güneş'in ısısını tutan özel bir katman bulunduğunu; bazıları da, Neptün'ün bir
iç ısı kaynağına sahip olduğunu ileri sürmektedir.
Önceleri Neptün'ün iki uydusu olduğu sanılırdı: Triton
ve Nereid. Ama 1989 ortalarında bu gezegenin yanından geçen ABD uzay aracı Voyager 2, altı uydunun daha bulunduğunu ortaya çıkardı.
Hatta bu yeni keşfedilen uydulardan "1989 Nl" olarak adlandırılanın,
Triton'dan küçük, ama Nereid'den daha büyük olduğu belirlendi. Bu arada,
Triton ve Nereid'e ilişkin bilgiler de yenilendi. En büyük uydu olan Triton'un
çapı yaklaşık 3.800 km, Neptün'ün çevresindeki dolanım süresi altı gün ve
Neptün'ün merkezine olan ortalama uzaklığı ise 354.290 kilometredir. Üçüncü
büyük uydu olan Nereid'in çapı yaklaşık 300 km, Neptün'ün çevresindeki dolanım
süresi 360,2 gün ve bu gezegene olan uzaklığı 5.511.000 kilometredir. Triton,
Neptün'ün çevresinde, gezegenin dönme yönünün tersi yönde dolanır. Hem Triton,
hem de Nereid kayaçlardan ve donmuş metan gazı buzlarından oluşur. Triton'da
çok ince bir metan gazı atmosferi de bulunur.
Neptün'ün varlığı gezegen daha keşfedilmeden önce
saptanmıştı. 1840'larda İngiliz astronomi bilgini John Couch Adams ile Fransız
bilgin Urbain Le Verrier, Uranüs gezegeninin yörüngesinde bazı uyumsuzlukların
bulunduğunu saptamışlar, bunun bir başka gezegenin kütleçekimi etkisinden
kaynaklanıyor olabileceğini düşünmüşler ve olası gezegenin yörüngesini
matematiksel olarak hesaplamışlardı. Adams ulaştığı sonuçları 1841'de, Le
Verrier ise 1845'te yayımladı. Alman astronom Johann Gottfried Gaile, Adams'ın
ve Le Verrier'nin hesaplamalarından yararlanarak gezegeni 23 Eylül 1846'da
gözlemledi. Neptün'ün uydularından Triton'u, gezegenin keşfinden bir aydan daha
kısa bir süre sonra, İngiliz astronom William Lassell keşfetti; Nereid'i ise
1949'da, ABD'li astronom Gerard Kuiper ortaya çıkardı ve bu uydunun
fotoğrafını çekti.
1989'da ABD uzay aracı Voyager
2, önceden planlanan bir yol üzerinde, Neptün'ün yakınından geçti ve bu ilginç
mavimsi yeşil gezegene ilişkin çok değerli bilgiler gönderdi. Voyager 2, Güneş sisteminin dışına doğru yolculuğunu
sürdürmektedir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder