VARŞOVA

VARŞOVA. Polonya'nın merkezinde yer alan Varşova, ülkenin başkenti ve en büyük kentidir. Kumluk bir düzlükten geçen Vistül Irmağı'nın batı kıyısındadır. 10. yüzyılda Gniezno, 11. yüzyıldan 1611'e kadar ise Kraköw Polonya'nın başkentiydi.

Varşova'nın bulunduğu yerde 10. yüzyılda küçük bir ticaret yerleşmesi kurulduğu sap­tanmıştır. Daha sonra gelişen kent 15. yüzyılda Polonya Krallığı'nın bir bölümünü oluştu­ran Mazovya Düklüğü'nün merkezi oldu. Kral III. Zygmunt Waza'nın (1587-1632) yö­netimi sırasında da Varşova merkezi konu­mundan dolayı Kraköw'un yerine başkent yapıldı.

Varşova başkent oluşundan sonra fırtınalı bir dönem geçirdi. 1655, 1656 ve 1702'de İsveçliler'in işgaline, 1794'te de Ruslar'ın saldırısına uğradı. Bunu izleyen yıllarda Prus­ya'nın bir sınır kenti oldu. 1806'da Fransızların eline geçti; 1807'de de Napolyon'un kurdu­ğu Varşova Düklüğü'nün başkenti oldu. Na­polyon'un yenilgisinden sonra Viyana Kongresi'yle (1814-15) Rusya'ya verildi. Düklük daha sonra, Polonya Kongre Krallığı adıyla Rus çarının yönetiminde bir krallık oldu.

1830'da Polonyalılar Ruslara karşı ayak­landı, ama bir yıl süren kanlı çarpışmalardan sonra Varşova Ruslarca geri alındı. 1863'teki ikinci ayaklanma da başarısızlıkla sonuçlandı. Bu kez Ruslar Polonya adını da ortadan kaldırmak istediler; böylece Polonya, yöne­tim kenti Varşova olan bir eyalete dönüştü­rüldü. Varşova I. Dünya Savaşı'nda Alman- lar'ca işgal edildi (1915); 1918'de de yeniden kurulan Polonya'nın başkenti olarak eski durumuna kavuştu. 1920'de Rus ordusu, ken­tin yaklaşık birkaç kilometre doğusunda Po­lonyalılarda yenilgiye uğratıldı. II. Dünya Savaşı'nda, Varşova'nın büyük bölümü önce 1939'da Almanlar'ca kuşatıldığı sırada, beş yıl sonra da Polonyalılar Almanlar'a karşı ayak­landıklarında olmak üzere iki kez yakılıp yıkıldı. İkincisinde SSCB birlikleri Vistül'ün karşı yakasında bir sanayi bölgesi olan Praga' yı ele geçirerek kent Almanlar'ca yıkılırken burada beklediler. Ocak 1945'te kente gire­rek Almanlar'ı yıkıntıya dönmüş Varşova'dan çıkardılar.

Varşova'da krallık sarayı ile Polonyalı soylularca yaptırılan saray ve kiliselerin de yer aldığı çok sayıda görkemli yapı vardır. Varşo­va'daki binaların güzelliği ünlü İtalyan ressam Canaletto'nun (1697-1768) tablolarında görü­lebilir. Canaletto'nun tab­loları o kadar gerçeğe yakındır ki, Polonyalı­lar II. Dünya Savaşı'ndan sonra eski kentin yeniden kurulması çalışmalarında rehber ola­rak bu tabloları kullanmışlardı. Varşova' daki en büyük yapı 1955'te SSCB tarafından Polonya'ya bir armağan olarak yaptırılan Bi­lim ve Kültür Sarayı'dır.

II. Dünya Savaşı'ndan sonra demir-çelik fabrikaları, motorlu araç ve traktör fabrikala­rı, kimyasal madde, basımcılık ve elektrik makinesi sanayileri gibi çok sayıda sanayi kuruluşu ile giderek gelişen Varşova, Polon­ya'nın en önemli sanayi merkezlerinden biri oldu. Eski günlerde kent, el yapımı eşyalar satan binlerce ufak dükkânı ile tanınırdı; gelişme döneminde de terzileri ve ayakkabıcı­ları eski önemini yeniden kazandı.

Varşova, Polonya'nın karayolu ve demiryo­lu merkezidir. Vistül kıyısında büyük bir liman bulunur. Uluslararası havalimanı kent merkezinden birkaç kilometre uzaktadır.