RITSOS, Yannis
(doğumu 1909). Çağdaş Yunan şiirinin en büyük ustalarından biri olan Yannis
Ritsos şiirlerinde Yunan toprağını ve insanını yalın ve çarpıcı bir biçimde
dile getirir. Peloponnesos'da Monemvasia'da doğan şair toprak sahibi bir
ailenin en küçük çocuğuydu. Liseyi bitirdikten sonra çalışmak için Atina'ya
gitti. Ama bir süre sonra ciğerlerinden hastalanınca Monemvasia'ya dönmek
zorunda kaldı. Bu yıllarda ilk şiirlerini yazan Ritsos ayrıca resim ve müzikle
de uğraşmaktaydı. Bir yıl sonra yeniden Atina'ya giderek bulduğu geçici
işlerde çalışmaya başladı. Ama hastalığı yineleyince 1927-30 yılları arasında
aralıklı olarak Atina ve Girit'teki çeşitli sanatoryumlarda yattı. Bu sırada
bol bol kitap okuma olanağı buldu. Sağlığına kavuşup hastaneden çıkınca
Atina'ya dönerek bir işçi örgütüne girdi. İki yıl boyunca bu örgütün sanat
etkinliklerini üstlenen Ritsos şiir dinletileri düzenledi, oyunlar sahneledi.
Daha sonra
bu örgüt içindeki
çalışmaları sırasında tanıştığı bir yayınevi sahibinin yanında düzeltmenlik ve
redaktörlük yaptı.
İlk
şiiri yayımlandığında Ritsos 18 yaşındaydı. Hastanede yattığı dönemde çeşitli
dergilerde şiirlerini yayımlamayı sürdürdü. 1934'te basılan ilk kitabı To
Traktefi ("Traktör") 1935'te İ
pyramides ("Piramitler") ve 1936'da Epitaphios ("Mezar Yazıtı") kitapları
izledi. Bu yıllarda Yunanistan'da general Ioannis Metaksas anayasayı
yürürlükten kaldırmış, parlamentoyu dağıtarak bir diktatörlük kurmuştu.
Ritsos'un ilerici bir dünya görüşüyle yazdıklarından rahatsız olan Metaksas
şairin bu son kitabını Atina'daki Zeus Tapınağı'nda törenle yaktırdı.
Ritsos II. Dünya Savaşı çıktığında sağlığına tam olarak
kavuşamamıştı. Savaş süresince Atina'da kaldı ve hasta olmasına karşın durmaksızın
şiir yazdı.
Yurdunu işgal eden Almanlar'a karşı direnen
örgütlerden biri olan Ulusal Kurtuluş Cephesi'ne (EAM) 1945'te katılan Ritsos,
Kuzey Yunanistan'daki birliklerde çeşitli görevler üstlendi. Makedonya Halk
Tiyatrosu' nun çalışmalarını yönlendirdi. Savaşın sona ermesi üzerine Atina'ya
dönerek bir yayınevinde çalışmaya başladı. Bu yıllarda, EAM'ın II. Dünya
Savaşı sonrasında yönetime yeniden kralın gelmesine karşı çıkması üzerine
başlayan iç savaş sürmekteydi. Bu siyasal ortamda Ritsos 1948'de tutuklanarak
1952'ye kadar Limni, Makronisos ve Ayios Staratis adalarında sürgünde yaşadı.
1952'de özgürlüğüne kavuşunca Atina'ya dönen Ritsos, iki yıl sonra, Sisam'da
doktorluk yapan Falitsa Yorgiadis'le evlendi.
Şiirleri birçok yabancı dile çevrilen Ritsos 1955-67
arasında çok sayıda şiir kitabı yayımladı. 1956'da
Ay Işığı Sonatı {Sonata tu selinophotos) adlı yapıtıyla Ulusal Yunan
Şiir Ödülü'nü kazandı. 1967'de albay Georgios Papadopulos ve arkadaşlarınca
gerçekleştirilen askeri darbe sonunda demokrasi kesintiye uğrayınca RitsoS da
tutuklandı. 1970'e kadar Yeros ve Leros adalarında sürgün yaşadı. 1972'de
askeri cunta yönetiminde göreli bir yumuşama başlayınca son yıllarda yazdığı
şiirlerini yedi kitapta topladı. Aynı yıl Knokkle-Zout Büyük Şiir Ödülü'nü kazandı.
Ayrıca Mainz Bilimler ve Edebiyat Akademisi'ne üye seçildi. Bu ödüller ve
onurlandırmaları 1974'te Uluslararası Dimitrov Ödülü, 1976'da Uluslararası
Etna-Taormina Şiir Ödülü, 1977'de Lenin Ödülü, Selanik ve Birmingham
üniversiteleri "onursal doktora" dereceleri izledi.
Ritsos'un şiirlerini dört döneme ayırarak
inceleyebiliriz. İlk şiirleri kişisel, toplumsal ve siyasal yaşantılar arasında
bağ kurmaya çalıştığı, yetişme dönemi de diyebileceğimiz dönemin ürünleridir.
1930'ların sonlarını kapsayan ikinci dönem şiirlerine yalın bir dil ve lirik
bir anlatım egemendir. Üçüncü döneminin şiirleri Alman işgalini, iç savaşı ve
sürgün yıllarını kapsar. Ritsos sanat yaşamının son dönemine "dördüncü
boyut" adını vermektedir. ,
Ritsos'un birçok yapıtı dilimize çevrildi. Boyun
Eğmeyen Ülke (1983), Umarsız Penelope (1983), Şiirler (1983),
Yaşlı Kadınlar ve Deniz (1984),
Alışkanlıklar da Değişir (1984), Parantezler (1986), Dikkatli Ariostos (1987), Helena Nöbetçi (1988), Graganda (1989),
bunlardan bazılarıdır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder